Tomasz Mikocki (1954-2007)

Tomasz Mikocki urodził się 25 lutego 1954 w Kozienicach. Od początku kariery naukowej związany był z Uniwersytetem Warszawskim, gdzie kolejno zdobywał stopnie i tytuły naukowe. W 1978 roku został magistrem archeologii na podstawie pracy “Perspektywa w sztuce rzymskiej”, napisanej pod kierunkiem prof. A. Sadurskiej (praca została później opublikowana w formie książki). W roku 1979 został magistrem historii sztuki na podstawie pracy “Theotokos i święty rycerz. Antyczne źródła ikonografii wczesnochrześcijańskiej“, napisanej pod kierunkiem prof. P. Skubiszewskiego (praca została opublikowana w formie artykułu. W 1981 uzyskał tytuł doktora nauk humanistycznych na podstawie rozprawy doktorskiej pod kierunkiem prof. A. Sadurskiej: „Miłośnictwo i kolekcjonerstwo dzieł sztuki antycznej w Polsce w latach 1750-1830. Z recepcji antyku w kulturze polskiej doby Oświecenia” (opublikowana w dwóch oddzielnych książkach). W 1987 uzyskał habilitację (w dziedzinie nauk humanistycznych w zakresie archeologii klasycznej) na podstawie książki “Sub specie deae. Rzymskie cesarzowe i księżniczki jako bóstwa. Studium ikonologiczne” (opublikowana najpierw po polsku, później również po francusku). W 1998 uzyskał tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych.

W Instytucie Archeologii UW pracował od 1983 roku, pełniąc kolejno funkcję asystenta prof. Anny Sadurskiej, adiunkta, a od 1998 r. profesora. Dodatkowo, w latach 1991-2002 był dyrektorem Instytutu Archeologii UW, a od 1992 aż do śmierci – kierownikiem Zakładu Archeologii Klasycznej UW.

Zawodowe zainteresowania T. Mikockiego miały różnorodny charakter i koncentrowały się wokół zagadnień związanych z jednej strony z archeologią klasyczną, a z drugiej – z recepcją sztuki antycznej, co wynikało z jego wykształcenia jako archeologa i historyka sztuki. Na początku swojej kariery naukowej podejmował problemy teoretyczne sztuki rzymskiej oraz studia na temat antycznego dziedzictwa w polskiej kulturze. Jako aktywny uczestnik seminarium prof. dr hab. Anny Sadurskiej najpierw kontynuował, a potem twórczo rozwinął zagadnienia związane z recepcją antyku, kolekcjonerstwem, podróżnictwem i realizacjami w sztuce. Analizował również złożone programy dekoracyjne polskich rezydencji i parków à l’antique, przekonany o kulturotwórczej roli antyku i antycznej tradycji (niedokończona przed śmiercią książka: Starożytne marmury i “antyczne ogrody”. Polskie poszukiwania europejskiej tożsamości narodowej). Jednocześnie nie zaniedbywał badań nad rzeźbą rzymską, jej ikonografią i ikonologią (czego rezultatem była książka habilitacyjna). Był aktywnym realizatorem dwóch międzynarodowych projektów: Corpus Signorum Imperium Romani oraz Antiken Sarkophagen Reliefs. Do końca swego życia był również archeologiem czynnym terenowo. Uczestniczył w licznych wykopaliskach na Cyprze, we Francji, Szwajcarii, Niemczech. W latach dziewięćdziesiątych XX w. współkierował (z prof. D. Paunier, Uniwersytet w Lozannie) wykopaliskami w Orbe (Szwajcaria) i w Haus Bürgel w Niemczech (z prof. T. Fischerem, Uniwersytet w Kolonii). W 2001 roku zainicjował polskie badania w Ptolemais (w Libii), gdzie z jednej strony, przy użyciu najnowocześniejszych nieinwazyjnych metod, badał topografię grecko-rzymskiego miasta, a z drugiej – rozpoczął tradycyjne wykopaliska w jednej z rezydencjonalnych dzielnic. W ich wyniku została odkryta zabudowa mieszkalna dekorowana wspaniale zachowanymi mozaikami i malowidłami z II i III w. n.e. Wykopaliskami kierował do swojej śmierci. W 2002 r. rozpoczął wykopaliska w Dylewie (niem. Döhla), w wyniku których odkrył zrujnowane pozostałości pałacu rodziny von Rose, a także odnalazł uznane za zaginione wczesne dzieła włoskiego rzeźbiarza Adolfo Wildta.

Pozycję Mikockiego w świecie międzynarodowych potwierdzały zaproszenia na międzynarodowe konferencje oraz liczne stypendia, których był beneficjentem. Był bowiem stypendystą rządu francuskiego (1986), beneficjentem stypendiów: Ailsa Mellon Bruce Visiting Senior Fellowship (Center for Advanced Study in the Visual Arts w Waszyngtonie, 1989); Gerda Henkel Stiftung (Forschungsarchiv für Römische Plastik w Kolonii, 1993-1994); Andrew W. Mellon Fellowship (Warburg Institut w Londynie, 1995); Fundacji Lanckorońskich (Rzym, 1997 i 2005). Prof. Tomasz Mikocki należał także do międzynarodowego zespołu badaczy Antiken Sarkophag-Reliefs oraz był, od 2006 r., jednym z wykonawców projektu badawczego: Hellenismus in Ostern: Antike Rezeption in Ostpreusse (we współpracy z Humboldt Universiteit w Berlinie.

Był współpracownikiem Niemieckiego Instytutu Archeologicznego, Instytutu Archeologicznego Uniwersytetu w Kolonii, Instytutu Archeologicznego Uniwersytetu Humboldta w Berlinie. Swoimi badaniami zasłużył sobie na międzynarodowe uznanie. Za publikacje naukowe, badania i działalność w zakresie organizacji prof. Tomasz Mikocki był w Polsce wielokrotnie wyróżniany i nagradzany (nagrody Ministra, Rektora, nagrody „Clio“ i in.). Całokształt prac z zakresu tradycji antyku został w 1998 roku nagrodzony nagrodą Berlińsko-Brandenburskiej Akademii Nauk (Preis der Berlin-Brandenburgischen Akademie der Wissenschaften gestiftet von der Peregrinus-Stiftung [Rudolf Meimberg]).

Tomasz Mikocki zmarł przedwcześnie po ciężkiej chorobie 26 maja 2007 w Warszawie. Spoczywa na cmentarzu rzymsko-katolickim w Kozienicach.

Bibliografia prac o bohaterze biogramu:

• Dobrowolski, Tomasz Mikocki (25 II 1954 – 26 V 2007) Archeologia Warsz 58, 2007, 225-30 (pl.);
• Dobrowolski, Tomasz Mikocki, PAM 18, Reports 2006, 2007, 17-18 (ang.);
• Dobrowolski, Professor Tomasz Mikocki, in: Et in Arcadia ego: Studia memoriae professoris Thomae Mikocki dicta, W. Dobrowolski ed., Varsoviae 2013, 11-13 (ang.);
• Muszyńska, Bibliography of Professor Tomasz Mikocki, in: Et in Arcadia ego: Studia memoriae professoris Thomae Mikocki dicta, W. Dobrowolski ed., Varsoviae 2013, 15-24;
• Rekowska, Prof. dr hab. Tomasz Mikocki (1954-2007), https://ptolemais.pl/wstep/prof-dr-hab-tomasz-mikocki-1954-2007/(również w wersji angielskiej);
• Rekowska, Tomasz Mikocki (1954-2007), Światowit, 7-10 (pl. i ang.);
• Rekowska, Tomasz Mikocki, Palamedes: A Journal of Ancient History 2007 (franc);
• Rekowska, In memoriam Tomasz Mikocki (1954-2007), The Journal of Juristic Papirology 27, 2007, p. 10-13 (franc.);
• Rekowska, Tomasz Mikocki, Libya Antiqua 6, 2011-2012, 195-196 (ang.);
• Rekowska, European Identity and Polish Culture -Tomasz Mikocki’s Studies on Tradition of Ancient Art, Archeologia Polona (w druku).

Autor: Monika Rekowska