Piotr Bieńkowski (1865-1925). Twórca archeologii klasycznej w Polsce; w Krakowie utworzył pierwszą katedrę tej specjalności (1897). Wykształcił grono uczniów, którzy później objęli katedry w innych uczelniach (Lwów: E. Bulanda; Poznań: M. S. Ruxer; Wilno: R. Gostkowski). Znaczna grupa jego uczniów i seminarzystów odegrała istotną rolę w życiu naukowym i kulturalnym, a także w szkolnictwie i innych dziedzinach życia społecznego II RP. Nadal cenione są rozprawy prof. Bieńkowskiego poświęcone rzeźbie greckiej i rzymskiej oraz ceramice antycznej. W oparciu o źródła pisane i przedstawienia określił cechy charakterystyczne dla wyobrażeń poszczególnych ludów barbarzyńskich w sztuce antycznej; efekt zasadniczy stanowił tzw. Corpus barbarorum (1900, 1908, 1928). W ramach współpracy z Akademią Nauk w Wiedniu uczestniczył zimą 1910/1911 w wykopaliskach w Dolnej Nubii (el-Kubanije); dzięki owej współpracy Muzeum Archeologiczne Akademii Umiejętności uzyskało znaczną ilość zabytków, które wzbogaciły dość skromny do tej pory zbiór egipski.
W nurt badań swoich i swoich uczniów wprowadził prof. Bieńkowski studia nad zabytkami kręgu klasycznego w polskich zbiorach, zmierzając do włączenia ich w międzynarodowy obieg naukowy. Poczynił też odpowiednie kroki w kierunku rejestrowania i opracowywania importów antycznych znanych z ziem polskich. Znakomity opiekun uniwersyteckiej kolekcji zabytków antycznych, którą powiększył i przyczynił się do jej wykorzystania w dydaktyce uniwersyteckiej.
Oprócz własnych badań i pracy zmierzającej do wykształcenia specjalistów w ramach określonych kręgów kulturowych (oprócz Grecji i Italii, także w zakresie kultur epoki brązu, oraz cywilizacji bliskowschodnich wraz z Egiptem), kładł prof. Bieńkowski nacisk na zachowanie więzi swoich uczniów z nauką światową, m.in. poprzez zapewnianie im pobytów studyjnych w renomowanych szkołach archeologicznych i instytutach badawczych (Wiedeń, Rzym, Ateny, Berlin). Umożliwiał w ten sposób swoim uczniom także udział w pracach wykopaliskowych na obszarze tych kultur, które były przedmiotem ich prac badawczych. Jednym z zamierzeń prof. Bieńkowskiego, niezrealizowanym niestety po dzień dzisiejszy, było utworzenie polskiego instytutu archeologicznego z siedzibą w Atenach lub w Rzymie. Prof. Bieńkowski zmarł w Chylinie (Wielkopolska); pochowany został na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera XV, pas 15, grób rodzinny).
(Fotografie autorstwa Joachima Śliwy)
B i b l i o g r a f i a :
S. J. Gąsiorowski, Bieńkowski Piotr, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 2, 1936, s. 73-74.
J. Śliwa, Piotr Bieńkowski (1865-1925). Badacz – nauczyciel akademicki – organizator nauki, [w:] Archeologia śródziemnomorska w Krakowie 1897-1997. Materiały sympozjum naukowego. Kraków, 21-23 października 1997 (pod redakcją Joachima Śliwy), Kraków 1998, s. 15-25 (wraz z pełną bibliografią prac Piotra Bieńkowskiego zestawioną przez Krystynę Stachowską, tamże, s. 27-34).
J. Śliwa, Piotr Bieńkowski (1865-1925), [w:] Uniwersytet Jagielloński. Złota księga Wydziału Historycznego. Pod redakcją Juliana Dybca, Kraków 2000, s. 165-171.
J. Śliwa, Profesor Piotr Bieńkowski (1865-1925), [w:] Egipt, Grecja, Italia… Zabytki starożytne z dawnej kolekcji Gabinetu Archeologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego (praca zbiorowa pod redakcją Joachima Śliwy), Kraków 2007, s. 53-58.
J. Śliwa, Piotr Bieńkowski (1865-1925) jako opiekun uniwersyteckiej kolekcji archeologicznej, [w:] Egipt, Grecja, Italia… , j. w,. s. 59-61.
J. Śliwa, Piotr Bieńkowski (1865-1925) w opiekuńczym kręgu Karola Lanckorońskiego, „Folia Historiae Artium”. Seria Nowa, t. 4, 1998, s. 81-85.
J. Śliwa, Nubijskie początki: el-Kubanije 1910/1911, „Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie”, Rok LVII (2012), s. 327-337.
Autor biogramu: Joachim Śliwa
