Eugeniusz Konik (1914-2002)

Biogram w przygotowaniu

(Alicja Szastyńska-Siemion)

Biogram przygotowany przez Henryka Kowalskiego:

Konik Eugeniusz (1914-2002), historyk, filolog klasyczny, archeolog, prof. UMCS i Uniwersytetu Wrocławskiego. Ur. 11 XI we Lwowie, syn Mikołaja i Domicelli z d. Łazórko. Po ukończeniu VI Państwowego Gimnazjum im. S. Staszica we Lwowie w 1933 roku rozpoczął studia na kierunku: filologia klasyczna na Uniwersytecie Jana Kazimierza. Jako dodatkowy kierunek wybrał archeologię klasyczną, ucząc się m.in. pod kierunkiem profesorów: Ryszarda Ganszyńca, Edmunda Bulandy i Kazimierza Majewskiego. W 1938 r. rozpoczął pracę zawodową w Katedrze Archeologii Klasycznej UJK jako zastępca asystenta. W tym okresie opublikował swoją pierwszą rozprawę naukową: Pheidiasa fryz partenoński, „Przegląd Klasyczny”, 3,1937, s.361-376.

Studia i karierę naukową przerwał wybuch wojny. Jako podchorąży brał udział w kampanii obronnej 1939 r. Resztę lat wojny (1939-1945) spędził w niewoli niemieckiej w Oflagu (Woldenberg II C). Nawet tam kontynuował swe zainteresowania antyczne, uczestnicząc w zajęciach organizowanych dla jeńców przez przebywającego w tym samym
obozie prof. Kazimierza Michałowskiego.

Po wyzwoleniu i powrocie do kraju zatrzymał się w Lublinie, gdzie już we wrześniu 1945 r. rozpoczął pracę na stanowisku asystenta w Katedrze Etnografii i Etnologii Wydziału Przyrodniczego UMCS, równocześnie kończąc w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim studia z filologii klasycznej. Dyplom magisterski uzyskał w czerwcu 1946 r. pisząc pracę pod kierunkiem prof. Mieczysława St. Popławskiego. Od 1 lipca 1946 r. podjął pracę w Katedrze Historii Starożytnej Uniwersytetu Wrocławskiego. W 1950 r. obronił pracę doktorską pt. „Kontakty Śląska z Imperium Rzymskim w pierwszych wiekach naszej ery”, napisaną pod kierunkiem prof. Kazimierza Majewskiego.

W 1952 roku jako zastępca profesora został przeniesiony do Lublina w celu organizacji studiów historycznych w UMCS. Tu wraz z profesorami: Kazimierzem Myślińskim, Józefem Garbacikiem, Januszem Deresiewiczem, Stefanem Noskiem, Narcyzem Łubnickim i Stefanem Harasskiem stanowili pierwszą kierowniczą kadrę nowopowstałego, od 1.10.1952 r. Wydziału Humanistycznego UMCS. W latach 1952 – 1956 kierował Zakładem Historii Starożytnej, a w latach 1954 – 1956 był również kuratorem Zakładu Archeologii UMCS. W tym trudnym okresie zajął się organizowaniem od podstaw badań i dydaktyki historii starożytnej, tworząc m.in. specjalistyczną bibliotekę.

Profesor Eugeniusz Konik należał do tej grupy badaczy zajmujących się antykiem, którzy starali się uzyskać jak najbardziej wszechstronne wykształcenie (historyczne,filologiczne, archeologiczne), wykorzystując je następnie w swej pracy naukowej. Jednym z głównych problemów badawczych E. Konika w tym okresie było zagadnienie związków i wzajemnych kontaktów świata śródziemnomorskiego z ziemiami polskimi. Jego zainteresowania dotyczyły przede wszystkim Śląska, chociaż zajmowały go także ziemie Lubelszczyzny. Starał się przy tym połączyć swoje umiejętności historyka i filologa klasycznego z metodyką prac archeologicznych. Profesor Konik brał udział w wykopaliskach archeologicznych (Ostrów Tumski we Wrocławiu – badania prof. W. Kočki; Gródek nad Bugiem – badania doc. J. Kowalczyka; Chruszczów Kolonia, Krzemionki, Masów – badania
doc. J. Gurby). Rezultatem tych badań była wspomniana praca doktorska (opublikowana pt. „Śląsk starożytny a imperium rzymskie”, Warszawa-Wrocław 1959) oraz liczne artykuły (m.in. „Ziemie polskie u schyłku cesarstwa rzymskiego”, „Antiquitas”, 8, 1979, s. 53-79; „Rola i znaczenie związków dzisiejszej Lubelszczyzny ze światem antycznym”, w: XXX lat archeologicznych prac badawczych i konserwatorskich w Lublinie, Lublin 1975, s.32-34).

Z powyższą problematyką były związane też badania numizmatyczne Profesora. Zebrał je w swojej pracy habilitacyjnej pt. „Znaleziska monet rzymskich na Śląsku”, Wrocław 1965 oraz zamieszczonym w niemieckim czasopiśmie „Klio” artykule: „Die Beziehungen zwischen dem polnischen Gebieten nach dem späten römischen Kaiserreich im Lichte der Funde römischer Goldmünzen” („Klio”, 63,1981,s.441-451).

W 1956 roku, po otrzymaniu stanowiska docenta, powrócił na Uniwersytet Wrocławski, gdzie do 1985 r. kierował Zakładem Historii Starożytnej, pełniąc też okresowo funkcję Dyrektora Instytutu Historii. Równolegle prowadził działalność dydaktyczną na WSP w Opolu, pełniąc w l. 1961-1968 funkcję prodziekana, a następnie dziekana Wydziału Filologiczno-Historycznego. Wykładał też w WSP w Kielcach oraz WSP w Częstochowie. W 1967 r. otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1980 r. profesora zwyczajnego. Wśród wielu zasług E. Konika w pracy na Uniwersytecie Wrocławskim należy wymienić przede wszystkim inicjatywę, organizację i redakcję serii „Antiquitas”, czasopisma w ramach „Acta Universitatis Vratislaviensis”, które od pierwszego numeru w 1963 r. było poświęcone w całości historii starożytnej.

Swoje umiejętności filologiczne wykorzystał Profesor E. Konik do podjęcia tłumaczenia na język polski starożytnych przekazów źródłowych. Jego zasługą jest udostępnienie czytelnikom polskim dzieł Gajusza Juliusza Cezara (Gajusz Juliusz Cezar, Wojna galijska, przekład i objaśnienia E. Konik, Wrocław 1978; Gajusz Juliusz Cezar, Wojnadomowa, ks.I-II, ks. III, przekład i objaśnienia E. Konik i W. Nowosielska-Konikowa, Wrocław 1992; Gajusza Juliusza Cezara wojna domowa w relacjach nieznanych autorów: wojna aleksandryjska, wojna afrykańska, wojna hiszpańska, przekład i objaśnienia E Konik i W. Nowosielska-Konikowa, Wrocław 1992. Przekłady te ukazały się następnie jako : Corpus Caesarianum, tłum. i opracowanie E. Konik i W. Nowosielska-Konikowa, Wrocław 2003). Opublikował też szereg artykułów dotyczących różnych aspektów polityki Cezara („Polityka
Gajusza Juliusza Cezara wobec prowincji”, „Antiquitas”, 1975, 5, s.33-37; „Gajusz Juliusz Cezar w historiografii, „Annales UMCS”,, Sectio F., 1974, 29, s. 33-41; „Znajomość Cezara w Polsce, „Antiquitas”, 1978, 6, s.3-34; „Clementia Caesaris als System der Unterwerfung der Besiegten, w: Forms of Control and Subordination in Antiquity, Leyden 1988, s. 226-238).

Profesor Eugeniusz Konik był popularyzatorem problematyki antycznej i archeologii. Swoje prace zamieszczał m.in. w czasopismach: „Filomata” oraz „ Z otchłani wieków”. Przetłumaczył na język polski część rozdziałów znanej serii włoskiej: „W dawnych Atenach”, Wrocław 1971; „W dawnym Rzymie”, Wrocław 1968; „W renesansowej Florencji”, Wrocław 1973. Był także znakomitym gawędziarzem, skupiającym zawsze wokół siebie liczne grono słuchaczy.

Po wyjeździe do Wrocławia Profesor nie zerwał kontaktów z Lublinem, starając się wspierać rozwój naukowy pracowników Zakładu Historii Starożytnej UMCS. Uczestniczył jako recenzent przy opiniowaniu rozprawy habilitacyjnej Tadeusza Łoposzki oraz przy ocenie wniosków o profesurę: Romana Kamienika i Tadeusza Łoposzki. Był członkiem Polskiego Towarzystwa Historycznego, Polskiego Towarzystwa Filologicznego i Polskiego Towarzystwa Archeologicznego, w którym pełnił funkcję Prezesa Oddziału Lubelskiego (1953-1954) oraz członka Zarządu Głównego (1954-1959). W 1953 r. był też członkiem Rady Redakcyjnej czasopisma „ Z otchłani wieków”. Odznaczony m.in.: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, tytułem honorowym: „Zasłużony Nauczyciel PRL”, odznaką „Budowniczy Wrocławia” oraz medalem „Nauka w służbie Ludu” za zasługi dla Uniwersytetu Marii Curie – Skłodowskiej w Lublinie. Zm. 29 IV 2002 r., pochowany na Cmentarzu Komunalnym we Wrocławiu. Żona: Wanda ( z d. Nowosielska), historyk.

Bibliografia:

Akta osobowe AUMCS sygn. K 1960; J. Gurba, Poczet archeologów polskich: Eugeniusz Konik, „Z otchłani wieków”, 37, 1971, s.178-180; J. Gurba, T. Łoposzko, Dwadzieścia pięć lat działalności Wydziału Humanistycznego UMCS, „Annales UMCS”, sectio F., 1977, 32, s.I-XXIII; J. Gurba, T. Łoposzko, Przed jubileuszem 40-lecia Instytutu Historii UMCS, w: Z osiągnięć polskiej archeologii śródziemnomorskiej, ”Lubelskie Materiały Archeologiczne”,5, 1991, s. 167-170. J. Gurba, H. Kowalski, Eugeniusz Konik, (1914-2002) , “Wiadomości Uniwersyteckie UMCS”, 2002, z. 6., s.27; W. Suder, Profesor Eugeniusz Konik. Nota biograficzna, w: Corpus Caesarianum, tłum. i opracowanie E. Konik i W. Nowosielska-Konikowa, Wrocław 2003, s. VII-IX; H. Kowalski, Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej: Zakład Historii Starożytnej: historia i zakres badawczy, w: w: Historia starożytna w Polsce. Informator, pod red. R. Kuleszy, M. Stępnia, Warszawa 2009, s. 192-196; H. Kowalski, Lublin ośrodkiem badań nad historią starożytną (1918-2010) (w druku).

Autor biogramu: Henryk Kowalski