Halina Evert-Kappesowa (1904-1985)
Urodzona 27 grudnia w Łodzi, córka Ludwika Józefa Everta, handlowcy, księgarza-wydawcy, prezesa Zboru Ewangelickiego w Warszawie, senatora RP i Pelagii z Podhoreckich. Dzieciństwo spędziła w Rosji, gdzie ojciec był przedstawicielem łódzkiego przemysłu włókienniczego na Rosję oraz pełnił funkcję najpierw wiceprezesa, a następnie prezesa kolonii polskiej w Moskwie (1900-1918 r.). Naukę pobierała w domu pod kierunkiem bony i nauczycielek języków obcych. W latach 1922-1927 pracowała na stanowisku bibliotekarza w Centralnej Bibliotece Wojskowej w Warszawie, a później jako korespondentka w Izbie Polsko-Tureckiej. W 1927 r. wyjechała z jej ramienia do Turcji, gdzie pracowała jako urzędniczka. W 1928 r. wyszła za mąż za Alfonsa Kappesa, kierownika Towarzystwa dla Handlu z Turcją w Konstantynopolu. Do kraju powrócili w 1933 roku, gdzie wkrótce objęła posadę w Izbie Polsko-Perskiej. W tym roku zdała również maturę przy gimnazjum im. Lelewela w Warszawie. W 1934 r. została wdową. Radzie męża zawdzięczała wstąpienie na Uniwersytet Warszawski i podjęcie studiów na Wydziale Humanistycznym. Ukończyła je w 1937 r. uzyskaniem stopnia magistra pod kierunkiem Oskara Haleckiego, z którym utrzymywała życzliwą korespondencję do końca jego życia. Jeszcze podczas studiów, w 1936 r., powierzono jej stanowisko młodszej asystentki przy świeżo utworzonej (1935 r.) Katedrze Historii Bizancjum, której kierownikiem był Kazimierz Zakrzewski. Pod jego przewodnictwem rozpoczęła pracę nad rozprawą doktorską. W 1938 r. odbyła dziesięciomiesięczną kwerendę źródłową w Paryżu, gdzie spotkała się z wybitnymi bizantynistami francuskimi, Charlesem Diehlem i Raymondem Guillandem. Wybuch wojny opóźnił złożenie egzaminu doktorskiego, który odbył się w lutym 1942 r. na podstawie rozprawy „Rome et Byzance à l’époque de l’Union de Lyon 1272-1284”. W komisji zasiadali m.in. Marceli Handelsman i Stanisław Kętrzyński. H. w czasie okupacji prowadziła tajne nauczanie historii i języka angielskiego oraz aktywnie uczestniczyła w tajnych zebraniach naukowych. W listopadzie 1939 r. Kazimierz Zakrzewski wprowadził ją do tajnej organizacji „Wolność i Lud”, gdzie została przydzielona do podsłuchu radiowego. Jej mieszkanie było używane na spotkania organizacyjne. Trwało to do 1943 r. Po powstaniu warszawskim spędziła dwa tygodnie na pracy przymusowej w Pruszkowie, następnie znalazła schronienie w Nieborowie koło Łowicza. W 1945 r. osiedliła się w Łodzi, gdzie do 1948 r. nauczała w V Państwowym Gimnazjum i Liceum Żeńskim. Jednocześnie w l. 1945-1947 prowadziła na Uniwersytecie Łódzkim wykłady. W 1950 r. została powołana na stanowisko starszego asystenta przy Katedrze Historii Społecznej Starożytnej i Średniowiecznej. Od 1951 r. była adiunktem, w 1955 r. otrzymała stanowisko zastępcy profesora, a od 1956 r. uzyskała etat docenta. Wybitnie przyczyniła się do stworzenia Zakładu Historii Bizancjum w 1957 r., którym kierowała do reformy organizacyjnej wyższych uczelni w 1970 r. W 1966 r. została kierownikiem Katedry. W 1971 r. uchwałą Rady Państwa uzyskała tytuł profesora nadzwyczajnego. W 1975 przeszła na emeryturę. Efekt jej pracy naukowej stanowi niemal sto prac poświęconych historii Bizancjum, głównie drobnych i rozproszonych po czasopismach polskich i zagranicznych, choć znanych za granicą. Wśród nich można wyróżnić cztery główne nurty badawcze: 1) unia lyońska (1274 r.); 2) stosunki bizantyjsko-łacińskie w przededniu upadku Konstantynopola; 3) stosunki na wsi bizantyjskiej w VII-IX w.; oraz 4) pomoc społeczna i organizacja służby zdrowia w IV-VII w. Wynikami swoich badań dzieliła się nie tylko na papierze, ale także na międzynarodowych konferencjach i spotkaniach bizantynistycznych (Praga, 1957 r.; Ochryda, 1961 r.; Weimar, 1963 r.; Oxford, 1966 r.; Strasburg 1969 i 1973 r.; Paryż, 1973 r. i inne). Szczególnie miło wspominała dziewięciomiesięczny pobyt (1970/1971 r.) w Dumbarton Oaks, amerykańskim centrum bizantynistycznym, gdzie została zaproszona jako visiting professor (w jednym z listów do Oskara Haleckiego nazwała pobyt tam „istotnie pięknym i niepowracalnym przeżyciem”). Należała ponadto do wielu organizacji naukowych: Polskiego Towarzystwa Historycznego, Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, Komitetu Nauk o Kulturze Antycznej PAN, Komisji Bizantynologicznej wchodzącej w skład Association Internationale des Études Byzantines). Wyrazem uznania dla jej osiągnięć naukowych są Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Medal Komisji Edukacji Narodowej, Złota Odznaka Uniwersytetu Łódzkiego, medal „Uniwersytet Łódzki w Służbie Społeczeństwa i Nauki. I choć raczej była mediewistką, niż historykiem starożytności, prowadziła na Uniwersytecie Łódzkim (a także w l. 1957-1959 na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu) wykłady z historii starożytnej oraz napisała wraz z Bogumiłem Zwolskim podręcznik „Historia starożytna dla klasy VIII” (1. wyd. 1958), który doczekał się siedmiu wydań. Zmarła 10 czerwca r. 1985. Została pochowana w grobie rodzinnym na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie (al. 12, nr rzędu 1, nr grobu 26).
Autor wpisu: Sebastian Rajewicz
