Irena Maria Szeligowska-Orell była wieloletnim, cenionym pracownikiem naukowo-dydaktycznym Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Jako archeolog klasyczny i historyk sztuki starożytnej pozostawiła po sobie dorobek w postaci nowatorskiej monografii i paru mniejszych opracowań.
Irena Szeligowska (tego nazwiska używała konsekwentnie, tak podpisując wszystkie swoje publikacje) urodziła się 21 sierpnia 1903 roku w Wilamowicach koło Oświęcimia jako córka miejscowego lekarza Rajmunda Kellera oraz Amalii z Martinkowiczów. Po ukończeniu gimnazjum humanistycznego w Krakowie (1921) odbyła studia w zakresie archeologii klasycznej w Uniwersytecie Jagiellońskim pod kierunkiem prof. Piotra Bieńkowskiego (1865-1925), uzyskując następnie doktorat na podstawie pracy pt. „Ornamentyka etruska w epoce archaicznej” (1933, promotor: prof. Stanisław J. Gąsiorowski). W 1933 roku podjęła obowiązki asystenta-wolontariusza, a następnie (od 1935 roku) młodszego asystenta w katedrze archeologii klasycznej Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, kierowanej przez prof. Rajmunda Gostkowskiego (1885-1966), prowadząc nadal studia nad rozwojem etruskiej sztuki dekoracyjnej. Bardzo istotny dla dalszego rozwoju jej badań naukowych był czteromiesięczny pobyt we Włoszech w roku 1936, który umożliwił także przygotowanie do druku rozprawy doktorskiej; ukazała się ona w wydawnictwach Polskiej Akademii Umiejętności (L’art décoratif étrusque, Kraków 1938).
We wrześniu 1938 roku dr Irena Szeligowska zwiedziła Grecję, poznając wówczas najważniejsze zespoły antycznych zabytków oraz bogate zespoły greckich muzeów, co oprócz dobrej już znajomości Italii stanowiło potem także podstawę jej działalności dydaktycznej, z której wyłaniał się ogromny entuzjazm dla antycznych dzieł sztuki i architektury. W prywatnej wycieczce do Grecji towarzyszył jej mąż, Stanisław Szeligowski (1887-1966), astronom, wówczas związany również z Uniwersytetem Stefana Batorego, a następnie z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu. Pozostałymi uczestnikami wyprawy byli prof. Stefan Srebrny, dr Zofia Abramowiczówna i prof. Manfred Kridl.
Wkrótce też podjęła dr Szeligowska nowy problem badawczy, przystępując do opracowania tematu „Sztuka dekoracyjna południowej Italii w okresie wczesnego cesarstwa”, nawiązując niejako do opracowywanej już poprzednio tematyki. Dla realizacji tego zagadnienia uzyskała w roku akademickim 1938/1939 możliwość wyjazdu do Włoch (dziesięciomiesięczne stypendium Funduszu Kultury Narodowej), lecz rezultatów tego pobytu nie zdołała już twórczo wykorzystać. Lata 1939-1943 spędziła w trudnych warunkach w Wilnie (z Uniwersytetem Stefana Batorego związana była do grudnia 1939 roku). W roku 1943 powróciła do Krakowa.
W 1945 roku, po zakończeniu działań wojennych, Irena Szeligowska przystąpiła do pracy jako młodszy asystent w Zakładzie Archeologii Klasycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, kierowanym początkowo (do 1953 roku) przez jej mistrza, prof. Stanisława J. Gąsiorowskiego (1897-1962). Przez następne lata prowadziła zajęcia dla studentów archeologii, historii sztuki, historii kultury materialnej oraz innych pokrewnych dziedzin. Z dniem 1 września 1947 roku objęła etat adiunkta w Zakładzie Archeologii Klasycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Niestety, po tragicznych przejściach okresu wojny i okupacji nastąpiło u niej załamanie sił twórczych oraz kłopoty zdrowotne, z których nie zdołała się już podźwignąć, W ostatnim okresie działalności, głównie z myślą o studentach, dr Szeligowska przygotowała cenną pomoc dydaktyczną, dotyczącą historii antycznej architektury (Architektura sakralna w starożytnej Grecji [Zapiski archeologiczne 12], Warszawa 1959).
Dr Irena Szeligowska zmarła w Krakowie 4 kwietnia 1963 roku; pochowana została na cmentarzu Rakowickim. Do ostatnich dni z pełnym zaangażowaniem wypełniała swe obowiązki dydaktyczne, w których w pełni wykorzystywała dobrą znajomość przedmiotu oraz umiejętność przystępnego i jasnego wykładu; cechowało ją życzliwe podejście do studentów, cieszyła się więc opinią kompetentnego i lubianego wykładowcy.
Fotografie: Joachim Śliwa
B i b l i o g r a f i a :
J. Czarniecka, Irena Szeligowska-Orell (1903-1963), „Archeologia” 14, 1963 [1964], s. 260-261 (wraz z wykazem publikacji). J. Śliwa, Irena Szeligowska-Orell (1903-1963), „Meander” 62, 2007, s. 147-149.
P o r t r e t : Zdjęcie ze zbiorów Janiny Czarnieckiej.
Autor biogramu: Joachim Śliwa
