Jan Sajdak urodził się w 1882 roku w Burzynie pod Tarnowem jako syn Franciszka i Ludwiki z Nowaków; uczęszczał do miejscowej szkoły w Burzynie, następnie do gimnazjum w Tarnowie. 7 listopada 1939 r został wywieziony z Poznania do obozu w Głównej, następnie do Ostrowca Świętokrzyskiego, potem do Burzyna i Tuchowa; gdzie kontynuował pracę naukową a także organizował tajne komplety w zakresie szkoły średniej; został przewodniczącym komisji egzaminacyjnej i (od 1941 r.) wizytatorem z ramienia podziemnego Kuratorium Krakowskiego Okręgu Szkolnego. Już w styczniu 1945 r. profesor zajął się organizacją Miejskiego Gimnazjum w Tuchowie, którego został pierwszym dyrektorem. W czerwcu 1945 prof. Sajdak wrócił do Poznania, gdzie ponownie zajął się organizowaniem uczelni. Zmarł 22 kwietnia 1967 w Poznaniu; został pochowany na cmentarzu Junikowskim w Poznaniu.
Kariera naukowa
Studia filologii klasycznej odbył na Uniwersytecie Jagiellońskim, zwieńczone doktoratem w 1909 r. Habilitację uzyskał w 1912 r.; w roku 1916 powierzono mu katedrę w Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, początkowo jako zastępcy profesora, a w dniu 3 grudnia 1917 r. został profesorem nadzwyczajnym. W kwietniu 1919 r. otrzymał trzecią katedrę filologii klasycznej w nowo powstającym Uniwersytecie Poznańskim (oficjalna nominacja na profesora zwyczajnego UP nosi datę 19 listopada 1920 r.); prowadził proseminaria i seminaria z literatury greckiej i łacińskiej (głównie chrześcijańskiej) oraz wykłady z gramatyki. Dzięki zabiegom profesora Sajdaka seminarium filologii klasycznej Wszechnicy Piastowskiej zakupiło dwa prywatne księgozbiory profesora R. Klussmanna z Lipska i H. Schenkla z Wiednia, co sprawiło, że wkrótce Poznań mógł się poszczycić najbogatszym księgozbiorem w kraju. Niestety, spłonął on podczas działań wojennych, więc prof. Sajdak ponownie stanął przed zadaniem odbudowania księgozbioru. Wysłany na przedwczesną emeryturę w r. 1933, otworzył zespół prywatnych szkół zwany Collegium Marianum przy ul. Różanej 17 w poznańskiej dzielnicy Wilda. Kiedy Rada Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego przywróciła mu uchwałą z 30 listopada 1934 veniam legendi przyniesioną na Uniwersytet Poznański by jako docent, były profesor zwyczajny (!), prowadził wykłady z historii literatury bizantyjskiej w wymiarze 1 godziny tygodniowo. Po wyzwoleniu 30 października 1945, kiedy reaktywowano trzecią katedrę filologii klasycznej profesor Sajdak wrócił na swoje dawne stanowisko. Niestety, po zamknięciu studiów filologii klasycznej w wyniku tzw. „rejonizacji” w r. 1952, prof. Sajdak zmuszony został do prowadzenia zajęć dla innych kierunków jako profesor kontraktowy. Jednak dekretem Prezydenta Krajowej Rady Narodowej z dnia 1 maja 1956 ponownie wrócił na dawne stanowisko. Na zasłużoną emeryturę przeszedł w r. 1960.
Zainteresowania naukowe
Jan Sajdak wniósł wkład do nauki głównie w dwóch dziedzinach: patrystyki i bizantynistyki. W tej pierwszej najwięcej publikacji poświęcił dziełu Grzegorza z Nazjanzu, poczynając od rozprawy doktorskiej (patrz bibliografia poz. 1) poprzez artykuły publikowane podczas studiów za granicą (poz. 2-7) po obszerną – 340 stronicową pracę (poz. 8) i rozprawę (poz. 9), nie licząc innych artykułów. Redagował od 1924 r. 20-tomowy cykl Pism ojców Kościoła w przekładzie polskim; do którego sam przetłumaczył dialog Minucjusza Feliksa pt. Oktawiusz oraz Apologetyk Tertuliana. Temu ostatniemu poświęcił też obszerną monografię (poz. 10). Jako bizantynista zajmował się postacią Jana Geometresa, co ukoronował krytycznym wydaniem jego hymnów (poz. 11). Był też autorem pierwszego w Polsce podręcznika literatury bizantyjskiej (poz. 12). Na polu klasycznej literatury greckiej jego uwagę na krótko przykuł dramat satyrowy (poz. 13). Jako latynista dał się poznać po objęciu po Bronisławie Kruczkiewiczu Katedry Latynistyki Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie (poz. 14 i 15) oraz okazjonalnie po przejściu do Poznania (poz. 16 i 17).
Polskie Towarzystwo Filologiczne
Po przejściu na Uniwersytet Poznański w 1919 r. wystąpił z inicjatywą powołania poznańskiego Koła PTF, które powołano do życia na zebraniu założycielskim w dniu 11 października tegoż roku. Funkcję przewodniczącego Koła powierzono wówczas założycielowi Towarzystwa, profesorowi Ludwikowi Ćwiklińskiemu, który właśnie powrócił po latach w rodzinne strony; jednak prof. Jan Sajdak został wiceprzewodniczącym. Przewodniczącym poznańskiego koła Polskiego Towarzystwa Filologicznego był prof. Sajdak od lutego 1932, zastępcą – 1946-1966; Prezesem Towarzystwa w latach 1947-50; ponadto był wielokrotnie wybierany do Zarządu Głównego Towarzystwa, w latach 1947-1949 pełnił funkcję prezesa Towarzystwa, a w latach 1949-1952 był jego wiceprezesem. Najpoważniejszym zadaniem, które w okresie międzywojennym stanęło przed kołem Poznańskim PTF i jego władzami (w tym i prof. Sajdakiem) było zorganizowanie w roku 1929 (podczas Powszechnej Wystawy Krajowej) I Zjazdu Filologów Klasycznych Ziem Słowiańskich. Pomysłodawcą tego zjazdu był profesor Ryszard Ganszyniec, a prof. Sajdak został powołany na przewodniczącego trzeciej sekcji (technicznej) zajmującej się przygotowaniem zjazdu. Sekcja ta, wraz z prezesem Towarzystwa a jednocześnie przewodniczącym koła poznańskiego – prof. Ludwikiem Ćwiklińskim utworzyła miejscowy komitet organizacyjny, który obmyślił szczegółowy program zjazdu i sposób jego wykonania. Wśród osób zasłużonych w jego przygotowaniu należy wymienić jeszcze prof. Witolda Klingera i mgra Wiktora Steffena . Zjazd odbył się w dniach 3-6 czerwca 1929 r.; Zasługi prof. Sajdaka dla Polskiego Towarzystwa Filologicznego zostały docenione na Walnym Zgromadzeniu PTF w dniu 18 czerwca 1950 roku w Poznaniu, kiedy to wybrano go przez aklamację członkiem honorowym Towarzystwa (wraz z Prof. drem Jerzym Manteufflem). Nie oznaczało to jednak „spoczęcia na laurach” – profesor nadal pozostał aktywny, pełniąc funkcje wiceprezesa Towarzystwa i wiceprzewodniczącego koła Poznańskiego.
Prof. Jan Sajdak był też jednym z najaktywniejszych referentów na posiedzeniach naukowych koła poznańskiego PTF. Tematyka tych wystąpień na ogół pokrywała się z zainteresowaniami naukowymi profesora, jednak kilka odczytów poświęcił też innym filologom klasycznym, np. Fryderyk Nietsche jako filolog, czy Działalność naukowa Seweryna Hammera. Szczególną rolę otrzymał w dniu 6 czerwca 1936, kiedy w 60 rocznicę powołania na katedrę uniwersytecką profesora Ludwika Ćwiklińskiego nie tylko wręczył jubilatowi (zredagowaną przez siebie przy współudziale Wiktora Steffena) księgę pamiątkową Munera philologica ab amicis collegis discipulis… oblata, lecz także przewodniczył całej uroczystości i przedstawił gronu zebranych zasługi jubilata. Publikował też w czasopiśmie Eos nekrologi zmarłych filologów. Ale interesował się też badaniami z dziedzin pokrewnych filologii klasycznej, o czy świadczy tytuł referatu wygłoszonego na posiedzeniu koła poznańskiego w dniu 23 października 1936 r. Nowe wykopaliska w Rzymie. Kiedy koło poznańskie reaktywowało się 29 czerwca 1946 r., prof. Sajdak został wybrany jego prezesem, a na jednym z pierwszych zebrań w dniu 6 października 1946 roku wygłosił referat pt. Tertulian w ciągu wieków. Warto może zaznaczyć, że rękopis tego referatu, przygotowanego jeszcze przed wojną, wykradł autor z zajętego już przez Niemców swego mieszkania w Poznaniu przy ul. Matejki 30; a na przedstawienie go szerszej publiczności przyszedł czas dopiero po wojnie. Później mniej więcej w tym samym brzmieniu został umieszczony we wstępie do przekładu Apologetyka Tertuliana wydanego w serii Pism Ojców Kościoła w roku następnym. Brał udział w zjeździe bizantynologów w Berlinie w 1958 r., reprezentował też Polskę na międzynarodowych kongresach w Bukareszcie, Belgradzie, Sofii, Atenach, Monachium i Oslo.
Sprawowane funkcje
Dziekan Wydziału Filozoficznego UP 1924/25, oraz Wydziału Humanistycznego 1946-47; wcześniej delegat Rady Wydziału do Senatu UP 1920/21
Rektor UP – 1931/32.
Przewodniczący Komisji Egzaminów Magisterskich i Państwowej Komisji Egzaminacyjnej dla kandydatów na nauczycieli szkół średnich;
Przewodniczący Komisji Rewizyjnej PTPN;
Odznaczenia i nagrody
Profesor Sajdak został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Wybrana bibliografia:
1. Quaestiones Nazianzenicae, „Eos”, XV, 1909, 18–48
2. Nazianzenica I, „Eos”, XV, 1909, 123–129
3. Nazianzenica II, „Eos” XVI, 1910, 87–93
4. Ad cod. Borbon. 118 II D 22 adnotatiuncula, „Eos” XVI 1910, 29
5. De Gregorio Nazianzeno posteriorum rhetorum grammaticorum lexicographorum fonte I, „Eos” XVI, 1910, 94–99
6. De Gregorio Nazianzeno posteriorum rhetorum grammaticorum lexicographorum fonte II, „Eos” XVIII, 1912, 1–30
7. Rękopisy św. Grzegorza z Nazjanzu w bibliotekach szwajcarskich, „Eos” XVII, 1911, 193–198
8. Historia critica scholiastarum et commentatorum Gregorii Nazianzeni. Pars 1: De codicibus scholiastarum et commentatorum Gregorii Nazianzeni, Kraków 1914
9. De Gregorio Nazianzeno poetarum christianorum fonte, „Archiwum Filologiczne polskiej Akademii Umiejętności t. I, Kraków 1917.
10. Kwintus Septimiusz Florens Tertulian. Czasy-życie-dzieła, Poznań 1949
11. Ioannis Geometrae Hymni in ss. Deiparam, w: „Analecta Byzantina” I, Poznań PTPN 1931;
12. Zarys literatury bizatyńskiej. w: Wielka Literatura Powszechna Trzaski, Everta i Michalskiego, t. IV, 1933
13. De fragmento satyrico Oxyr. Pap. VIII 1083 observationes aliquot w: Symbolae Philologorum Posnaniensium , Poznań 1920, 62–74
14. Supplementum Rufianum, „Program Gimnazjum św. Jacka”, Kraków 1918, 95–129
15. Catulianum – Car, XLIX, „Eos” XXIII, 1918, 54)
16. Franciszek Zabłocki jako tłumacz Horacego, „Księga pamiątkowa ku uczczeniu 30-letniej pracy naukowej i nauczycielskiej St. Dobrzyckiego”, Poznań 1928, 298–317)
17. De codicibus Vergilianis in bibliotheca Cornicensi asservatis, „Munera philologica L. Ćwikliński bis sena lustra professoria claudenti ab amicis collegis discipulis oblata”, Poznań 1936, 279–298
Źródła:
1. Wiktor Steffen, Życie i działalność naukowa prof. Jana Sajdaka, „Meander” 1968 nr 1, 3–9;
2. Jan Wikarjak, Filologia Klasyczna w Uniwersytecie Poznańskim w okresie sześćdziesięciolecia 1919-1979, w: „Symbolae Philologorum Posnaniensium” V, 5–30.
Autor biogramu: Elżbieta Wesołowska
