Janina Czarniecka (de domo Freund) urodziła się 19 marca 1920 roku w Mościskach koło Przemyśla. Państwowe Gimnazjum Żeńskie w Przemyślu ukończyła w roku 1938 i tegoż roku podjęła studia w zakresie archeologii klasycznej na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Ten etap edukacji, rychło przerwany wybuchem wojny, kontynuowała po jej zakończeniu w Krakowie. Tu w latach 1945-1952 studiowała archeologię klasyczną/śródziemnomorską; pod kierunkiem prof. Stanisława Jana Gąsiorowskiego przygotowała wysoko ocenioną pracę magisterską pt. „Ornament geometryczny ceramiki korynckiej wieku VII i VI” (1952). Jeszcze w trakcie studiów, w latach 1947-1949, pełniła odpowiedzialną funkcję sekretarza redakcji kwartalnika „Ochrona Zabytków”. Natomiast poczynając od roku 1950, na wniosek swego opiekuna naukowego, jeszcze przed uzyskaniem magisterium, objęła stanowisko młodszego asystenta w ówczesnej Katedrze Archeologii Klasycznej UJ. Wkrótce jednak, już bowiem po roku, przeniosła się do Instytutu Historii Kultury Materialnej IHKM PAN. W tej placówce naukowej (od roku 1956 funkcjonującej w Krakowie jako Pracownia Archeologii Azji Przedniej w ramach Zakładu Archeologii Śródziemnomorskiej PAN w Warszawie) zatrudniona była aż do uzyskania wieku emerytalnego.
Z wczesnego okresu pracy naukowej mgr Czarnieckiej pochodzi obszerna rozprawa przygotowana pod kierunkiem prof. Gąsiorowskiego, mieszcząca się w kręgu wprowadzanych wówczas studiów z zakresu historii kultury materialnej: „Technika produkcji pożywienia roślinnego na obszarze egejskim do pierwszych wieków naszej ery” („Archeologia” 10, 1958, s. 62-99). Szczególny wysiłek poświęciła Janina Czarniecka studiom nad mozaikami antycznymi. Przedmiot jej zaplanowanej i dokładnie przemyślanej rozprawy doktorskiej stanowić miały „Bordiury mozaik rzymskich”; z tego zakresu – a raczej szerzej zakrojonej problematyki starożytnego zdobnictwa mozaikowego – zdołała ogłosić jedynie kilka przyczynków, natomiast zgromadzone materiały przekazane zostały do Archiwum Nauki PAU i PAN w Krakowie.
Duże są zasługi mgr Czarnieckiej jako popularyzatora antyku, starożytnej sztuki, historii odkryć archeologicznych, dawnych technik artystycznych (m.in. ceramika, szkło), czy takich kategorii zabytków jak pieczęcie, zwierciadła czy wspomniane już mozaiki. Nie można też zapominać o jej poszukiwaniach dotyczących historii archeologii i kolekcjonerstwa; w tym zakresie mieszczą się jej publikacje poruszające kwestię antycznych waz znajdujących się w posiadaniu królowej Bony (por. Sprawa kolekcji waz starożytnych królowej Bony, „Studia Archeologiczne” 1, 1981, s. 23-26) czy też początków kolekcji numizmatycznych w Polsce (Maciej z Miechowa, pierwszy polski kolekcjoner monet rzymskich, „Filomata” 336, 1980, s. 292-303). Do tej kategorii prac mgr Czarnieckiej należą też bez wątpienia naukowe biografie jej mistrza, prof. Gąsiorowskiego, oraz starszych współpracowników i kolegów (Irena Szeligowska-Orell, Jerzy Pilecki), opatrzone starannie zebranymi wykazami ich publikacji.
Janina Czarniecka zmarła w Krakowie dnia 24 maja 2002 roku. Została pochowana w rodzinnym grobowcu na cmentarzu Salwatorskim.
B i b l i o g r a f i a:
Joanna Dębowska, Janina Czarniecka (1920-2002): 50 lat w kręgu kultury antycznej, „Nowy Filomata” 2003:2, s. 135-142 (wraz z pełnym wykazem publikacji).
Autor biogramu: Joachim Śliwa
