Józef Kremer (1806-1875) – filozof, historyk sztuki, estetyk. Jako filozof łączył heglizm w schrystianizowanej postaci z wątkami mesjanizmu. W swych poglądach estetycznych był zwolennikiem koncepcji „sztuki czystej”. Od roku 1850 był profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego; prowadził również wykłady z estetyki i historii sztuki w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. Prowadził także wykłady publiczne dla mieszkańców Krakowa; cieszyły się one dużą popularnością i uznaniem słuchaczy. Członek Akademii Umiejętności (1872). Swe poglądy estetyczne zawarł w Podróży do Włoch (t. 1-5, 1859-1864). Zarys dziejów sztuki powszechnej przedstawił w Listach z Krakowa (1843, 1855). Swe sądy oparł wyłącznie na dostępnej literaturze przedmiotu i publikowanym materiale ilustracyjnym, wykorzystując swą wyobraźnię (odbył jedynie podróż do Italii i Europy zach.; nigdy nie był na Bliskim Wschodzie lub w Egipcie). Od Hegla przejął podstawy periodyzacji dziejów fantazji artystycznej (stosując ją także do dziejów sztuki); obszarom cywilizacji orientalnych przypisał etap określany jako symboliczny. Chronologia nie odgrywała dla niego większej roli; jako historyk Egiptu tkwił nadal jeszcze w XVIII wieku, nie wykorzystując ustaleń J. F. Champolliona. Wykazał natomiast doskonałe zrozumienie dla najważniejszych zjawisk uchwytnych w sztuce egipskiej, odpowiednio je klasyfikując i uzasadniając. We właściwy sposób oceniał też doniosłość egipskiej cywilizacji. Niezwykle trzeźwy był również stosunek Kremera do ochrony egipskich zabytków, piętnuje bowiem powszechny wówczas proceder grabienia i bezczeszczenia starożytnych grobowców, również przez mieszkańców Egiptu. Wykłady i Listy Kremera odegrały istotną rolę w budzeniu ugruntowanych zainteresowań dziejami dawnej sztuki, nim powstały powołane do tego bardziej wyspecjalizowane jednostki uniwersyteckie. Józef Kremer zmarł w Krakowie; pochowany na cmentarzu Rakowickim.
B i b l i o g r a f i a:
J. Dużyk, Kremer Józef, Polski słownik biograficzny, t. 15, 1970, s. 268-270.
J. Maj (red.), Józef Kremer (1806-1875), Kraków 2007 [materiały konferencji naukowej w 200. rocznicę jego urodzin. Kraków, 8-10 czerwca 2006].
M. Kudelska, Kultura i sztuka Indii według Józefa Kremera, [w:] J. Maj (red.), Józef Kremer…, j. w., s. 137-145.
J. Śliwa, Egipt i Bliski Wschód Józefa Kremera, [w:] J. Maj (red.), Józef Kremer…, j. w., s. 147-166.
M. Kalinowska, Wizja Grecji w pismach Józefa Kremera, [w:] J. Maj (red.), Józef Kremer…, j. w., s. 167-179.
P o r t r e t: rytował Aleksander Regulski, około 1869-1875 (własność prywatna).
Autor biogramu: Joachim Śliwa
