Właściwie Karol Aleksander Adalbert Stahel. Generał-major w służbie rosyjskiej. Zasłużony kolekcjoner, amatorsko zajmujący się również numizmatyką oraz etnografią. Urodził się w Słucku. W roku 1826 wstąpił do II klasy Szkoły Powiatowej tamże, prowadzonej przez kalwinistów. Po ukończeniu gimnazjum kontynuował naukę w Akademii Sztabu Generalnego w Sankt Petersburgu; służbę w armii rosyjskiej rozpoczął w roku 1837. Od roku 1843, jako oficer sztabowy, walczył na Kaukazie, m.in. uczestnicząc w kampanii namiestnika Kaukazu M. Woroncowa (31 V – 30 VII 1845) przeciw powstaniu imama O. Szamila, podczas której zniszczono siedzibę powstańców – Dargo. W roku 1864 podał się do dymisji i zamieszkał w Odessie. Przez wiele lat pełnił funkcję syndyka miejscowej parafii katolickiej; aktywnie działał w Odeskim Towarzystwie Historii i Starożytności. Tu poświęcił się m.in. gromadzeniu zabytków archeologicznych oraz monet. Utrzymywał ścisłe kontakty z krakowskim środowiskiem naukowym (m.in. ze Stanisławem Smolką i Władysławem Szajnochą), wielokrotnie przebywał w Krakowie, jak chociażby w latach 1878 i 1882. Wyjeżdżał także do Rzymu, Wiednia i Afryki Północnej. W lipcu 1882 roku część swej kolekcji ofiarował Gabinetowi Archeologicznemu Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie zespół ten odnotowano jako „dar generała barona Karola Stahela”. Otrzymane wówczas zabytki wydatnie wzbogaciły uniwersytecki zbiór właśnie o znaleziska z terenów nadczarnomorskich. Większość z nich, w tym zbiór monet greckich liczący 126 okazów, pochodzi z Warwarowki pod Mikołajowem („majątek hr. Lamberta”), z obszarów dawnej Olbii. Oprócz monet, w skład kolekcji wchodziły stemplowane imadła amfor z Rodos i Sinope z III i II wieku p.n.e., fragmenty dachówek ze stemplami wytwórców z Sinope z IV wieku p.n.e. oraz naczynia ceramiczne z IV wieku p.n.e., wśród których spotykamy zarówno importy attyckie, jak i wyroby lokalne. Ponadto wśród obiektów przekazanych do Krakowa znajdują się także lampki oliwne oraz fragmenty figurek terakotowych z III-I wieku p.n.e. Z daru generała Stahela pochodzą również brązowe grociki scytyjskie oraz paciorki ze znaleziska we wsi Parutino (także na obszarze dawnej Olbii). Oprócz archeologii generał Stahel interesował się etnografią; opublikował Etnograficzeskij oczerk kawkazkogo naroda. Do zbiorów Akademii Umiejętności w Krakowie przekazał w roku 1882 rękopis swej rozprawy pt. Uwagi nad Kolonjami Bizantyjskich Greków na Kaukazie. W roku 1886 spisał Wspomnienia o Słucku, wydane już pośmiertnie i anonimowo przez ks. Aleksandra Maryańskiego (Gniezno 1905). Tekst tej relacji stanowi unikatowe źródło na temat ówczesnego Słucka, panujących w mieście stosunków społecznych i ciekawy zapis zwyczajów ludowych. Ten cenny zapis przełożony został ostatnio na język białoruski i stanowi ważny materiał w działalności miejscowego Muzeum Krajoznawczego (jego siedziba mieści się w dawnym dworku Stahelów w centrum miasta). Karol Stahel w związku małżeńskim z Borsuk-Antonowiczówną posiadał syna oraz trzy córki (wszystkie kształciły się w zakładzie Sacré Coeur we Lwowie). Jedna z nich, Anastazja, żona Kazimierza Górskiego, była matką Karola Górskiego, późniejszego profesora Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Generał Stahel zmarł 19 VII 1890 (starego stylu) w Odessie; pochowany został na miejscowym Cmentarzu Katolickim. Był odznaczony wieloma orderami rosyjskimi oraz szablą za męstwo.
Bibliografia: Polski Słownik Biograficzny, t. 41, 2002, s. 466-467 (J. Śliwa); tegoż, Generał Karol Stahel (1816-1890). Pionier archeologii nadczarnomorskiej, w: J. Śliwa, Badacze, kolekcjonerzy, podróżnicy. Studia z dziejów zainteresowań starożytniczych, Kraków 2012, s. 189-193.
Autorzy biogramu: Joachim Śliwa
