press_fotoLudwika Blanka Press urodziła się 8 lipca 1922 roku w Prużanie koło Brześcia nad Bugiem. Rodzice Ludwiki, Rozalia i Donat Press wychowali córkę w atmosferze szacunku i podziwu dla wszelkich przejawów wysokiej kultury, zwłaszcza literatury pięknej. Ojciec był lekarzem wojskowym, toteż patriotyczny i idealistyczny krąg oficerów Wojska Polskiego i ich rodzin stanowił środowisko kształtujące młodą Ludwikę. To wspaniałe otoczenie ciepłego domu rodzinnego oraz elity społecznej ukształtowało osobę o wielkiej kulturze osobistej, wysoko ceniącą sztukę, przyjazną i życzliwą a zarazem bardzo zdecydowaną w kwestiach etyki i moralności, zarówno w życiu osobistym, jak i zawodowym. Nadzieje na zdobycie wykształcenia filologicznego i wstąpienia na drogę literacką lub nauczycielską zostały unicestwione przez wybuch II Wojny Światowej. który zastał Rozalię Press wraz z córką we Lwowie. Ojca, wziętego do niewoli przez Armię Czerwoną, zamordowano w Katyniu, a Ludwikę Press wraz z matką już w kwietniu 1940 roku wywieziono do Kazachstanu. Straszne lata nędzy, poniżenia, częstego zagrożenia życia nie zdołały zniszczyć życzliwości dla otoczenia i pogody, tak charakterystycznych na Ludwiki Press. Zarazem przekonały ją, że tylko kultura pozwala przeciwstawiać się barbarzyństwu. Nawet w Kazachstanie korzystała z każdej okazji przekazywania wyższych wartości, opowiadając dzieła literatury polskiej współtowarzyszkom niewoli, czy bajki miejscowym kołchoźnicom, których komunistyczne wychowanie wykluczało kontakt z burżuazyjnymi treściami. Pod koniec zesłania została nauczycielką w polskiej szkole 7-klasowej w Ajaguzie, była też kierownikiem literackim polskiej sekcji artystycznej przy lokalnym oddziale Związku Patriotów Polskich. Efektem tych lat była też niezmiernie bliska więź, jaka połączyła Ludwikę z matką – stały się nierozłączne już do końca życia Rozalii. Obie repatriowały się do Polski dopiero w 1946 roku.

Po powrocie do Polski i krótkim pobycie w Szczecinie panie Press znalazły się we Wrocławiu, gdzie Ludwika podjęła studia na anglistyce, ukończone w 1949 roku. W tym też roku podjęła pracę w Komisji Egzaminów Magisterskich na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Wrocławskiego. Studiując, prowadziła w latach 1946-48 dodatek dla dzieci „Mały Ślązak”, wychodzący razem z „Kurierem Wrocławskim” (przedtem „Naprzód Dolnośląski”). Pisała tam wszystkie teksty: wiersze, bajki, opowiadania, zagadki, żarty, czyniąc to z dużym talentem i wyczuciem dziecięcych potrzeb, co zaowocowało nadzwyczajnym sukcesem czytelniczym oraz popularnością nieznanej czytelnikom autorki, która podpisywała się jedynie jako redaktor dodatku. 

Ludwika Press odkryła jednak, że to nie filologia pociąga ją najbardziej, lecz historia sztuki i archeologia. Od 1949 roku zaczęła studia pod kierunkiem profesorów Edmunda Bulandy i Władysława Podlachy. W trakcie studiów została asystentką w Katedrze Archeologii Klasycznej, pracowała także dla rocznika Archeologia, redagując kronikę najnowszych wydarzeń archeologicznych. Po śmierci E. Bulandy w 1951 roku kontynuowała studia pod kierunkiem Kazimierza Majewskiego. Dyplom magistra archeologii klasycznej uzyskała w 1952 roku. W tym samym roku otrzymała aspiranturę na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie pracę podjął wcześniej prof. K. Majewski. Tezę doktorską Społeczeństwo Krety w epoce brązu w świetle zabytków osadnictwa i budownictwa, napisaną pod jego kierunkiem, obroniła w 1958 roku, a doktorem habilitowanym została w 1967 roku na podstawie rozprawy Architektura w ikonografii przedgreckiej, tytuł profesora zwyczajnego uzyskała w 1987 roku. Od 1956 roku aż do przejścia na emeryturę pracowała w Katedrze Archeologii Śródziemnomorskiej, włączonej następnie do Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1981-87 była jego wicedyrektorem. Łączyły ją także bliskie związki z Zakładem Archeologii Antycznej IHKM PAN, a w latach 1958-61 wykładała na Uniwersytecie im. M. Curie-Skłodowskiej w Lublinie, gdzie otrzymała pół etatu. Przez wiele lat była członkiem Komitetu Nauk o Kulturze Antycznej PAN i International Association for Classical Archaeology. Kierowała też Ośrodkiem Badań Archeologicznych – Novae, pełniąc funkcje redaktora naukowego rocznika Novensia i przewodniczącej rady naukowej OBA, aktywnie współpracowała z redakcją rocznika Archeologia.

Badania naukowe prowadzone przez prof. L. Press koncentrowały się wokół trzech ważnych tematów: kultury egejskiej, starożytnej kultury materialnej i architektury prowincjonalno-rzymskiej. Niewątpliwie to jednak właśnie analiza różnych aspektów kultury egejskiej odegrała najważniejszą rolę w jej życiu naukowym. Wczesny etap swych badań podsumowała w monografii Budownictwo egejskie (Biblioteca Antiqua 4, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1964, wyd. II: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1986). Szczególnie cenne i nowatorskie są jej rozważania na temat osadnictwa i budownictwa minojskiego Architektura w ikonografii przedgreckiej (Biblioteka Archeologiczna 20, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1967) zaś pełnię swoich naukowych, ale także literackich możliwości przedstawiła w publikacji Życie codzienne na Krecie w państwie króla Minosa (PIW, Warszawa 1972). W tych analizach odznaczała się znaczną przenikliwością i zawarła w nich wielki ładunek erudycyjny. Ustalenia, które poczyniła w analizie kultury minojskiej pozwoliły jej płynnie zająć się szerszym zagadnieniem budownictwa egejskiego Z czasem zainteresowała się także kulturą wysp cykladzkich. Swoje, pisane żywym i komunikatywnym językiem, rozważania zawarła w publikacji Kultura Wysp Cykladzkich w epoce brązu (PIW, Warszawa 1986). Trzeba podkreślić, że to właśnie naukowy dorobek prof. L. Press przyczynił się do rozwoju archeologii egejskiej w Polsce i wprowadzeniu jej do studiów uniwersyteckich nie tylko w Uniwersytecie Warszawskim. Jej prace naukowe pisane są świetnym, precyzyjnym, a zarazem przystępnym językiem, wyraźnie zdradzającym literackie zacięcie autorki, co znalazło odbicie szczególne odbicie w publikacjach popularnonaukowych, w których przekazała nie tylko swoją ogromną wiedzę, ale i swoje ustalenia, i sposób analizy, metodę i indywidualne podejście do poruszanych tematów. Metoda Press sprowadzała się do traktowania źródeł ikonograficznych jako samoistnego źródła wiedzy o budowlach egejskich. Szerokie horyzonty naukowe pozwoliły jej także na zainteresowanie się innymi aspektami antycznej kultury, co znalazło pełne odzwierciedlenie w książce Pożegnanie z Minosem. Z notatnika podróży w antyczną przeszłość Sycylii (Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1978), będącej rodzajem pamiętnika archeologicznego z trochę nostalgicznej podróży po Sycylii. Dzięki niezwykłej dociekliwości, erudycji i wyrobionej wyobraźni prof. L. Press była także wybitnym badaczem w trudnej dziedzinie kultury materialnej, która wymaga podejścia interdyscyplinarnego. Poprzez zabytki będące pozornie nieatrakcyjnymi przedmiotami antycznego życie codziennego, potrafiła dostrzec nie tylko ich wytwórców, ale także użytkowników. Ten nurt życia naukowego L. Press znalazł odbicie m.in. w opracowaniach zawartych najpierw w pracy zbiorowej Kultura materialna starożytnej Grecji: wybór źródeł archeologicznych (Warszawa 1956) a później w II i III tomie Kultura materialna starożytnej Grecji: zarys (Ossolineum, Wrocław-Warszawa 1977, 1978). Trzeci krąg zainteresowań naukowych obejmował archeologię limesową. Od 1960 roku najpierw pod kierunkiem prof. K, Majewskiego, a od 1981 już jako kierownik badań archeologicznych w Novae wykazała się wielkim wyczuciem terenowym. Koncentrując swoje zainteresowania na architekturze prowincjonalno-rzymskiej szczególna uwagę poświęciła odkrytej przez nią tzw. Budowli z Portykami. Pod jej kierunkiem rozpoczęły się także badania unikatowej rzymskiej budowli legionowej – szpitala wojskowego w Novae. Łącznie prof. Ludwika Press opublikowała 244 prace, w tym 9 książek, była redaktorem 11 publikacji.

Ludwika Press spełniała się także w pracy dydaktycznej na Uniwersytecie Warszawskim, której nie porzuciła nawet po przejściu na emeryturę w 1992 roku Uczyła archeologii klasycznej, historii antycznej kultury materialnej, ale przede wszystkim – archeologii egejskiej, z której uczyniła osobny przedmiot w programie studiów na kierunku archeologia, realizowany w postaci wykładów, ćwiczeń i seminarium magisterskiego. Jej wykłady cechował jasny, literacki, pozbawiony nadmiernego balastu terminologicznego styl. Zawsze starała się ukazywać całościowy obraz omawianych przez siebie kultur, pokazywała, że za zabytkami kryją się ich anonimowi twórcy, że Mykeny czy Knossos zaludniali prawdziwi ludzie z krwi i kości, mający swoje potrzeby, marzenia oraz problemy. Jako opiekun naukowy przejawiała wielką staranność i skrupulatność w wypełnianiu tego najważniejszego dla profesora obowiązku. Wpajała swym uczniom staranny warsztat naukowy, konsekwentnie pracowała z nimi nad stylem pisanych pod jej kierunkiem prac, poświęcała wiele czasu, nierzadko prywatnego, i uwagi wszelkim problemom, na jakie natrafiali magistranci czy doktoranci. O ile, pomimo swej delikatności i uprzejmości, przejawiała znaczne zdecydowanie w egzekwowaniu postępów, o tyle pozostawiała wiele miejsca dla pomysłów swych uczniów i pozwalała im na realizowanie prac, czasami sprzecznych z jej wizją archeologii egejskiej. Wypromowała licznych magistrów i grupę doktorów, spośród których dwóch zostało profesorami Uniwersytetu Warszawskiego. Za swoje osiągnięcia naukowe i dydaktyczne otrzymała szereg odznaczeń i wyróżnień: wśród najważniejszych order Polonia Restituta, Krzyż Zasługi i Medal KEN. Profesor Ludwika Press zmarła 4 grudnia 2006 roku. Jej grób znajduje się na Cmentarzu Północnym w Warszawie, niedaleko głównego wejścia: kwatera E-V-3, rząd 12, grób 5.

O Ludwice Press pisali:
P. Dyczek (2006) Prof. dr hab. Ludwika Press (1922-2006), Novensia 17, 5-8
K. Lewartowski (2006) Ludwika Press (8 VII 1922 – 4 XII 2006). ArcheologiaWar. p. 177-184
M. Biernacka-Lubańska (2007) Ludwika Press (8 VII 1922 – 4 XII 2006). Archeologia Polski Środkowowschodniej. 9. p. 382-383.

Autorzy biogramu: Piotr Dyczek, Kazimierz Lewartowski