Mieczysław Stanisław Popławski urodził się w 20 grudnia 1883 roku w Odessie. Był synem ziemianina Hipolita i Apolonii z domu Zbrożek. Jego ojciec uczestniczył w powstaniu styczniowym, po którym został zesłany na Syberię, a następnie przesiedlony do Odessy. W 1912 r. ukończył gimnazjum w Petersburgu. W latach 1912-1918 odbył studia w zakresie filologii klasycznej na Wydziale Historyczno-Filologicznym Uniwersytetu w Petersburgu. Jego profesorami byli m.in. Michał Rostowcew (1870-1952) oraz Tadeusz Zieliński (1859-1944). Po wybuchu rewolucji w Rosji rozpoczął pracę w dziale muzealnym Komisariatu Oświaty w Petersburgu w 1918 roku. Wiosną 1919 roku podjął decyzję o powrocie do Polski. 14 czerwca tegoż roku został aresztowany i był więziony w Mińsku, Bobrujsku i Smoleńsku. 8 października udało mu się zbiec i przedostać do Polski. 13 października 1919 r. przybył do Lublina. Tu podjął pracę jako lektor języków klasycznych (łacińskiego i greckiego) w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W 1920 roku wstąpił jako ochotnik do wojska polskiego, po kilku miesiącach został jednak zwolniony w związku z chorobą płuc (gruźlica). Po powrocie do Lublina kontynuował pracę jako lektor na KUL-u (do 1923 r.). W 1921 r. podjął równolegle pracę jako nauczyciel j. łacińskiego i historii starożytnej w Prywatnym Żeńskim Gimnazjum W. Arciszowej, gdzie pracował do 1927 r.
Brak dokumentów ukończenia studiów uniemożliwił mu początkowo karierę naukową, dopiero po poręczeniu prof. Tadeusza Zielińskiego mógł złożyć pracę doktorską i przeprowadzić obronę. W 1923 roku został zastępcą profesora filologii klasycznej KUL. W 1928 otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego KUL, a w 1933 roku został profesorem zwyczajnym KUL, obejmując kierownictwo Katedry Filologii Łacińskiej. W okresie międzywojennym dwukrotnie (w latach 1933/1934 oraz w 1939 roku) był wybierany na Dziekana Wydziału Humanistycznego KUL. Podczas okupacji niemieckiej został 11 listopada 1939 r. wraz z grupą profesorów KUL aresztowany i osadzony w więzieniu na Zamku Lubelskim, gdzie przebywał przez 5 miesięcy. Po zwolnieniu pracował w Polskim Czerwonym Krzyżu. Gromadził m.in. dokumentację dotyczącą obozu na Majdanku (dokumenty spłonęły w Warszawie podczas powstania w 1944 r.). W 1944 roku, po wyzwoleniu Lublina, podjął pracę na wznowionym Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, obejmując funkcję Dziekana Wydziału Humanistycznego (w r. akad. 1944/45). W październiku 1946 r. otrzymał od Rady Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Warszawskiego propozycję objęcia stanowiska profesora historii starożytnej. Prof. M. S. Popławski propozycję przyjął, nie mógł jednak jej zrealizować, gdyż w związku z pogłębiającą się gruźlicą wyjechał do sanatorium w Otwocku. 29 grudnia 1946 r. podczas pobytu w tymże sanatorium zmarł. Został pochowany na cmentarzu przy ul. Lipowej w Lublinie (sekcja 21B, rząd II, nr 14).
Był współpracownikiem Komisji Filologicznej Polskiej Akademii Umiejętności, członkiem i sekretarzem generalnym (1934-1939) Towarzystwa Przyjaciół KUL, członkiem Towarzystwa Tatrzańskiego. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Polonia Restituta. M.S. Popławski pracował jako filolog klasyczny, jednakże interesował się także zagadnieniami historii starożytnej. Jego największe, aczkolwiek nie zawsze doceniane za granicą, osiągnięcia badawcze związane są przede wszystkim z historią religii rzymskiej. Najważniejszą w tym zakresie jest niewątpliwie monografia: „Bellum romanum. Sakralność wojny i prawa rzymskiego” (Lublin 1923). Było to jedno z pierwszych w ówczesnym świecie studiów komparatystycznych omawiających tak gruntownie, z uwzględnieniem osiągnięć etnografii, antropologii i socjologii, kwestie związków wojny z religią rzymską. Autor korygował niekiedy obowiązujące wówczas tezy Georga Wissowy, a niektóre ustalenia i interpretacje M. S. Popławskiego do dziś zachowują aktualność (Wyrazem uznania dla osiągnięć M. S. Popławskiego jest ponowne wydanie pracy „Bellum romanum” w 2011 r., dzięki czemu mogła być udostępniona szerszym rzeszom czytelników). Uzupełnieniem tej książki są inne rozprawy i artykuły z zakresu religii rzymskiej: „Tryumf rzymski jako spełnienie devotio”, [w:] Charisteria Casimiro de Morawski septuagenario oblata ab amicis, collegis, discipulis. Pars polona, Kraków 1922, s. 32-50; „Remarques sur l’origine de la divination”, „Eos” 1925, 28, s. 25-36; „La vie sexuelle dans les religions antiques”, „Eos”, 1926, 29, s. 101-134; „Kapłani kastraci w starożytności”, [w:] Pamiętnik IV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Poznaniu w 1925 r., Lwów 1925, Sekcja I, s. 1-11. Autor wpisał się w ten sposób w nurt polskich badań nad religiami starożytnymi, reprezentowany przez Tadeusza Zielińskiego i Ryszarda Ganszyńca, a kontynuowany w okresie międzywojennym także przez Mariana Gumowskiego i Zdzisława Zmigrydera-Konopkę. Badacz ten podjął też, zapoczątkowany przez Ludwika Piotrowicza („Kult panującego w starożytności”, Poznań 1922), nurt badań nad genezą oraz społecznymi i politycznymi uwarunkowaniami kultu wybitnych władców, wodzów i polityków w starożytnym Rzymie. Rezultatem tych studiów była obszerna praca: „L’apothéose de Sylla et Auguste” , „Eos” 1927, 30, s. 272-338.
W badaniach M.S. Popławskiego nad literaturą rzymską niewątpliwie najważniejszym osiągnięciem, z punktu widzenia historii starożytnej, jest monografia: „Polityczna publicystyka w dobie Cezara i Augusta” (Lublin 1935). Jest to do dziś interesujące opracowanie niezwykle ważnych źródeł do dziejów Rzymu końca Republiki i początków Cesarstwa. Tego okresu dziejów Rzymu dotyczy też inna monografia: „Literackie walory pamiętników Cezara” (Lublin 1933), w której autor zawarł analizę dzieł wybitnego wodza i polityka na tle ówczesnej rzymskiej twórczości pamiętnikarskiej. Był też autorem zarysu historii literatury łacińskiej w „Wielkiej Literaturze Powszechnej”, (t. I, pod red S. Lama, Warszawa 1930) oraz antologii literatury greckiej i rzymskiej (t. V, pod red. S. Lama, Warszawa 1933). Opublikował szereg artykułów poświęconych wybitnym pisarzom rzymskim epoki schyłku republiki i początków pryncypatu (m.in. Cezara, Salustiusza, Lukrecjusza, Wergiliusza i Horacego). Ważne dla historyków starożytności są również prace M.S. Popławskiego dotyczące historii nauki. Oprócz licznych artykułów poświęconych pierwszym filozofom i uczonym greckim na uwagę zasługują prace: „Sylwetki rzymskich uczonych” (Lublin 1939) oraz „Muzeum czyli Królewskie Towarzystwo Nauk i Literatury w Aleksandrii” (Lublin 1946).
M. S. Popławski kontynuował swoją działalność naukową także podczas okupacji niemieckiej. Opracował m.in. obszerną „Historię cesarstwa rzymskiego”, monografię na temat Liwiusza i studia nad ustrojem rzymskim. Prace te pozostały jednak do dziś w rękopisach przechowywanych w Bibliotece KUL-u. Powodem była klauzula w testamencie M. S. Popławskiego, w której nakazywał zniszczenie w/w rękopisów. Wywołało to trwającą do dziś dyskusję prawników, filologów i etyków odnośnie wykonania tej klauzuli, bądź też opublikowania pozostałych prac.
Bibliografia
Archiwum KUL, Akta personalne: Prof. dr Mieczysław Popławski, A-44 n.
Dębiński A., Słowo wprowadzenia, w: Mieczysław S. Popławski, Bellum romanum. Sakralność wojny i prawa rzymskiego, Lublin 2011, s. 11-16.
Hammer S., Historia filologii klasycznej w Polsce, Kraków 1948, s. 47.
Karolewicz G., Nauczyciele akademiccy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w okresie międzywojennym, t. 2, Lublin 1996, s. s. 176-177.
Kowalski H., Lublin ośrodkiem badań nad historią starożytną 1918-2010, w: Świat Starożytny, jego polscy badacze i kult panującego, pod red. L. Mrozewicza i K. Balbuzy, Poznań 2011, s. 47-66.
Krókowski J., Mieczysław Stanisław Popławski ur. 1893, zm. 1946, „Eos”, 1947, 42, z. 2, s. 114-128.
Musiał D., Gillmeister A., Badania nad religią rzymską w Polsce, w: Oblicza starożytności. Z badań nad historią starożytną w Polsce, pod red. M. Wolnego, Olsztyn 2012, s. 97-112 (103-104).
Narecki K., Filologia klasyczna w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w latach 1918-2004, [w:] T. Madała, K. Narecki, Filologia klasyczna w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w latach 1918-2004, Lublin 2006, s. 11 (+ bibliografia prac M.S. Popławskiego: s. 45–47).
Piotrowicz L., Badania nad historią starożytną w Polsce w okresie 50-lecia 1887-1937, Lwów 1937, s. 16-18.
Plezia M., Śp. Prof. Mieczysław Popławski. Zarys działalności naukowej, Meander „1947”, 2, z. 6, s. 301-307.
Podbielski H., Popławski Mieczysław Stanisław (1893-1946), [w:] Polski
Słownik Biograficzny, t. 27, Warszawa 1982-1983, s. 613-614.
Wolski J., Wkład historyków w rozwój historii starożytnej w Polsce w okresie międzywojennym, [w:] L. Morawiecki, P. Berdowski (red.), Ideologia i propaganda w starożytności, Rzeszów 2004, s. 11-19.
Ziółek E.M., Popławski Mieczysław Stanisław (1893–1946, [w:] T. Radzik, A.A. Witusik, J. Ziółek (red.), Słownik biograficzny miasta Lublina, t. II, Lublin 1996, s. 199–200;
Autor biogramu: Henryk Kowalski
