Urodzony 25 listopada w Furmanowie. W 1939 r. ukończył Liceum Humanistyczne w Końskich. W czasie wojny pracował na kolei i prowadził tajne nauczanie na Kielecczyźnie. W 1946 r. rozpoczął studia na Uniwersytecie Łódzkim, zakończone w 1950 r. obroną pracy magisterskiej pt. „Panujące poglądy na niewolnictwo w okresie cesarstwa rzymskiego” pod kierunkiem Mariana Henryka Serejskiego. W tym samym roku rozpoczął pracę w Instytucie Kształcenia Kadr Naukowych przy KC PZPR, gdzie w 1953 r. obronił pracę kandydacką „Zagadnienia upadku starożytnego Rzymu w historiografii burżuazyjnej w okresie ogólnego kryzysu kapitalizmu” (promotorem był Bronisław Krazue). Po r. 1956 pracował w Wojskowej Akademii Politycznej im. Feliksa Dzierżyńskiego oraz Wyższej Szkole Pedagogicznej w Warszawie. W 1961 r. podjął pracę jako docent na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, obejmując kierownictwo nowopowstałej Katedry Historii Starożytnej (do 1985 r., kiedy zastąpił go Tadeusz Łoposzko). W 1974 r. otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w r. 1985 tytuł profesora zwyczajnego. W początkowym okresie działalności naukowej należał do reprezentantów tzw. nurtu marksistowskiego w badaniach nad antykiem (poza pracą napisaną w IKKN, opublikował również w 1965 r. utrzymany w tym nurcie skrypt „Zarys idei i ruchów społecznych w starożytności”). Jego późniejsze zainteresowania koncentrowały się wokół: 1) niewolnictwa w Rzymie, szczególnie powstania Spartakusa, któremu poświęcił szereg artykułów opublikowanych we Włoszech, Japonii, czy NRD, a zwieńczonych książką „Studia nad powstaniem Spartakusa w Rzymie” z 1984 r.; 2) wojny między Cezarem a Pompejuszem, której poświęcił książkę „Rubikon. Niektóre zagadnienia wojny domowej 49 roku przed naszą erą” z 1987 r., będącą podsumowaniem studiów nad tym zagadnieniem; 3) dziejami społecznymi późnego Cesarstwa, oglądanymi z perspektywy Salwiana z Marsylii. Napisał również dwa podręczniki: „Starożytny Rzym” (1957) i Dzieje starożytne (1975). Należał do Polskiego Towarzystwa Historycznego, Komitetu Nauk o Kulturze Antycznej PAN i Płockiego Towarzystwa Naukowego. Został odznaczony Kawalerskim i Oficerskim Krzyżem Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem KEN i tytułem „Zasłużony Nauczyciel PRL”. Zmarł 3 marca. Został pochowany na Cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (kw. 51 A VI 32).
Kowalski H., Roman Kamienik (1920–1991), „Wiadomości Uniwersyteckie”, 1, 4, 1991, s. 2.
Kowalski H., Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej: Zakład Historii Starożytnej: historia i zakres badawczy, w: Historia starożytna w Polsce. Informator, Akme. Studia Historica, nr 5, red. R. Kulesza, M. Stępień, Warszawa 2009, s. 192-196.
Kowalski H., Lublin ośrodkiem badań nad historią starożytną (1918-2010), w: Świat starożytny, jego polscy badacze i kult panującego, red. L. Mrozewicz, K. Balbuza, Poznań 2011, s. 58-59.
http://antiquity.umcs.lublin.pl/historia/37/ (biogram autorstwa Henryka Kowalskiego na stronie UMCS).
Autor wpisu: Sebastian Rajewicz
