Wanda Wolska – filolog klasyczny, bizantynolog – urodziła się 22 października 1919 roku nieopodal Berdyczowa. Do 1924 roku mieszkała w Kijowie, a następnie wyjechała wraz z rodzicami do powiatu łęczyckiego. Ukończyła szkołę powszechną w Poddębicach, a następnie kontynuowała naukę w gimnazjum w Łodzi. W 1937 roku Wolska rozpoczęła studia z zakresu filologii klasycznej na Uniwersytecie Warszawskim m.in. pod kierunkiem profesora Kazimierza Kumanieckiego. W czasie II wojny światowej przebywała przez jakiś czas na Białostocczyźnie, gdzie mieszkali jej rodzice. Następnie przeniosła się do Warszawy. Kontynuowała naukę na tajnym Uniwersytecie Warszawskim – zajęcia odbywały się u Urszulanek na Powiślu albo u Nazaretanek na Czerniakowie. Zaangażowała się również w konspirację w ramach Armii Krajowej – była sanitariuszką i łączniczką w Powstaniu Warszawskim. Przyjęła pseudonim „Klaudia”; powstanie skończyła jako kapral. Po klęsce powstania znalazła się w obozie przejściowym w Pruszkowie, następnie trafiła do niemieckiej niewoli. Przebywała w obozie jenieckim w Faringbosten. Kolejnym etapem był Bergen-Belsen, gdzie prawowała w niemieckim szpitalu. Następnie znalazła się w Oberlangen, gdzie została wyzwolona przez 1 Dywizję Pancerną gen. Stanisława Maczka. Wanda Wolska udała się do Francji, gdzie wygłaszała prelekcje w polskich społecznościach. Zamieszkała w Paryżu, w domu swoich krewnych – Jana i Eugenii Żarnowskich. Byli oni historykami sztuki, pracownikami Biblioteki Polskiej. Namówili Wolską, aby została we Francji. Z ich inicjatywy rozpoczęła studia na Sorbonie przyjęła również francuskie obywatelstwo. Do Polski po raz pierwszy po zakończeniu wojny przyjechała w 1956 roku.Ukończyła przerwane przez wojnę studia z zakresu filologii klasycznej. Związała się z seminarium bizantynistycznym mediewisty Paula Lemerle’a, a swoje studia uzupełniała w Collège de France. Doktorat obroniła w 1958 roku. Przez większość kariery naukowej pracowała w Centre Nationale de la Recherche Scientifique. Była aktywna naukowo. Najważniejsze prace poświęciła Kosmasowi Indikopleustesowi, szkole prawniczej w Konstantynopolu (Michał Psellos, Jan Ksyfilinos z Trapezuntu) i Stefanowi z Aleksandrii. Współpracowała z periodykiem „Revue des Etudes Byzantines”. Jej największym osiągnięciem jest praca o Kosmasie Indikopleustesie – najsłynniejszym bizantyńskim podróżniku żyjącym w VI w. Miejsce w światowej historiografii zapewniło jej wydanie wraz z komentarzem i przekładem jego pracy „Chrześcijańska topografia wszechświata”. Edycja tego źródła została wydana w trzech tomach, w ramach serii „Sources Chrétiennes”. Pod koniec życia zainteresowała się również medycyną bizantyńską i to jej poświęciła ostatnie artykuły. Uwagę Wandy Wolskiej przyciągnęły m.in. traktaty medyczne ucznia Stefana z Aten: Komentarz do „Prognostyku” Hipokratesa, Komentarz do terapeutyki Galena, „O działaniu leków”.
Na emigracji Wanda Wolska-Conus utrzymywała kontakty z Biblioteką Polską w Paryżu oraz z Wydawnictwem „Sources Chretiennes” w Lyonie. Była stałym dobroczyńcą tych instytucji. Wspomagała również polskie środowisko bizantynistyczne w kwerendach naukowych. Po rodzinie Żarnowskich odziedziczyła kolekcję około 200 rysunków i rycin związanych z włoską szkołą Rafaela. Tę kolekcję podarowała w latach 90. Zamkowi Królewskiemu w Warszawie wraz z biblioteką wujostwa oraz szklanymi fotografiami dotyczącymi historii sztuki. Był to zaczątek Funduszu Wandy Wolskiej-Conus, który służył finansowemu wspieraniu biblioteki Zamku. Badaczka uczyniła także legat na rzecz Zamku Królewskiego. W 2002 roku Wanda Wolska-Conus otrzymała Nagrodę Ministra Kultury Waldemara Dąbrowskiego „Mecenas Kultury” w kategorii Donator – właśnie za przekazanie darów Zamkowi Królewskiemu w Warszawie. Wanda Wolska-Conus zmarła 25 kwietnia 2012 roku w Paryżu. Została pochowana na cmentarzu Les Champeaux w Montmorency pod Paryżem.
Bibliografia Wandy Wolskiej-Conus:
Książki i wydania źródeł:
La topographie chrétienne de Cosmas Indicopleustes.Théologie et sciences au VIe siècle, Paris 1962.
Cosmas Indicopleustès, Topographie chrétienne, t. 1 (Livres I-IV), introduction, texte critique, illustration, traduction et notes par Wanda Wolska-Conus, Seria „Sources chrétiennes” t. 148, Paris 1968.
Cosmas Indicopleustès, Topographie chrétienne, t. 2 (Livre V), introduction, texte critique, illistration, traduction et notes par Wanda Wolska-Conus, Seria: „Sources chrétiennes”, t.159, Paris 1970.
Cosmas Indicopleustès, Topographie chrétienne, t. 3 (Livres VI-XII), introduction, texte critique, illustration, traduction et notes par Wanda Wolska-Conus, Seria „Sources chrétiennes”, t.197, Paris1973.
Artykuły:
(avec J. Paramelle), Chapitre III: Photius. Récit de la réapparition des Manichéens, Les sources grecques pour l’histoire des Pauliciens d’Asie Mineure, „Travaux et Mémoires” 4 (1970), s. 99-183.
De quibusdam Ignatiis, „Travaux et Mémoires” 4 (1970), s. 367-359.
Deux contributions à l’histoire de la géographie, „Travaux et Mémoires” 5 (1973), s. 259-279.
Les écoles de Psellos et de Xiphilin sous Constantin IX Monomaque, „Travaux et Mémoires” 6 (1976), s. 223-243.
Geographie, Reallexikon für Antike und Christentum, t. 10, 1978, col. 155-222.
L’ école de droit et l’enseignement du droit à Byzance au XIe siècle: Xiphilin et Psellos, „Travaux et Memoires” 7 (1979), s. 1-103.
Un programme iconographique du patriarche Tarasios ?, „Revue des études byzantines” 38 (1980), z. 1, s. 247-254.
Les termes nomè et paidodidaskalos nomikos du „Livre de l’ Éparque”, „Travaux et Mémoires” 8 (1981), s. 531-541.
Stephanos d’Athènes et Stephanos d’Alexandrie: Essai d’identification et de biographie, „Revue des études byzantines” 47 (1989), z. 1, s. 5-89.
La „Topographie Chrétienne” de Cosmas Indicopleustès: hypothèses sur quelques thèmes de son illustration, „Revue des études byzantines” 48(1990), z. 1, s. 155-191.
Les commentaires de Stephanos d’Athènes au Prognostikon et aux Aphorismes d’Hippocrate: de Galien à la pratique scolaire alexandrine, „Revue des études byzantines” 50 (1992), z. 1, s. 5-86.
Préface à Cosma Indicopleusta, [w:] Topografia cristiana. Libri I-V, a cura di A. Garzya con una premessa di W. Wolska-Conus e una postfazione di R. Maisano, Naples 1992, s. 7-21.
Stephanos d’Athènes (d’Alexandrie) et Théophile le Prôtospathaire, commentateurs des Aphorismes d’Hippocrate, sont-ils indépendants l’un de l’autre? , „Revue des études byzantines” 52 (1994), z. 1, s. 5-68.
Sources des commentaires de Stéphanos d’Athènes et de Théophile le Prôtospathaire aux Aphorismes d’Hippocrate, „Revue des études byzantines” 54 (1996), z. 1, s. 5-66.
Un „Pseudo-Galien” dans le commentaire de Stéphanos d’Athènes aux Aphorismes d’Hippocrate, „Revue des études byzantines” 56 (1998), z. 1, s. 5-78.
Palladios – „le Pseudo-Galien” (Ὁ Νεώτερος Ἐξηγητής) – dans le commentaire de Stéphanos d’Athènes aux Aphorismes d’Hippocrate, „Revue des études byzantines” 58 (2000), z. 1, s. 5-68.
Recenzje:
Studia byzantina et neohellenica neerlandica, red. W. F. Barker, A. F. van Gemert, W. J. Aerts III, Leiden 1972, – „Revue des études byzantines” 32 (1974), z. 1, s. 410-411.
Bibliografia biogramu:
Powstańcze Biogramy: Alina Wanda Wolska (https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/alina-wolska,49777.html [dostęp 20.08.2018])
Archiwum Historii Mówionej: Alina Wanda Wolska „Klaudia” (https://www.1944.pl/archiwum-historii-mowionej/alina-wanda-wolska,774.html [dostęp 20.08.2018])
M. Dąbrowska, Dr Wanda Wolska-Conus (22.X.1919-25.IV.2012), „Kwartalnik Historyczny” 120 (2013), z. 1, s. 195-205.
M. Dąbrowska, In memoriam. Wanda Wolska-Conus, „Reuve des Etudes Byzantines” 71 (2013), z. 1, s. 385-388.
K. Jursz-Salvadori, Wspomnienie o Pani Profesor Wandzie Conus-Wolskiej (21 listopada 1919-25 kwietnia 2012), „Kronika Zamkowa” 2012, z. 1/2 (63-64), s. 269-272.
M. Kozłowski, Im memoriam: Wanda Wolska Conus (22 października 1919–25 kwietnia 2012) , „Nowy Filomata” 16 (2012), z. 1, s. 149-151.
M. Kozłowski, Wanda Wolska-Conus (21 listopada 1919–25 kwietnia 2012) – nestor polskich bizantynologów, tekst opublikowany na portalu Histmag: https://histmag.org/Wanda-Wolska-Conus-21-listopada-1919-25-kwietnia-2012-nestor-polskich-bizantynologow-6634 (dostęp 19.08.2018)
Rozdano nagrody w konkursie „Mecenas Kultury” 2002: http://wiadomosci.ngo.pl/wiadomosci/42851.html (dostęp 20.08.2018)
Autor: Anna Kruszyńska
