Janusz Meuszyński, archeolog i asyriolog, specjalizujący się w badaniach nad historią i kulturą Mezopotamii (Asyria), uczeń prof. Kazimierza Michałowskiego. Urodzony 22 listopada 1946 r. w Katowicach ukończył studia magisterskie na Uniwersytecie Warszawskim w Katedrze Archeologii Śródziemnomorskiej, założonej i kierowanej podówczas przez prof. Kazimierza Michałowskiego. Uzupełniając niejako pod względem językowym i filologicznym swe przygotowanie do badań nad starożytną Mezopotamią, uzyskał w 2 lata później (1971) tytuł magistra filologii starożytnego Wschodu. Już wówczas przedmiotem jego zainteresowania była Asyria epoki imperialnej (IX-VII w. p.n.e.), a w szczególności pałace królewskie w jednej ze stolic – Kalhu (ob. Nimrud). Jego praca magisterska z zakresu archeologii poświęcona była głównie właśnie wystrojowi wnętrz pałacu Ašurnaṣirapala II. Po ukończeniu studiów Janusz Meuszyński podjął w 1971 r. pracę w Zakładzie Archeologii Śródziemnomorskiej Polskiej Akademii Nauk. Równocześnie, jako stypendysta Stacji Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego w Kairze, zdobywał w latach 1971-1974 pod kierunkiem prof. Kazimierza Michałowskiego doświadczenie archeologiczne na takich stanowiskach jak Aleksandria, Palmyra i Nea Pafos. Wszelako przygotowując się poniekąd do pracy na terenach Mezopotamii podróżował m.in. po Syrii, Iraku i Iranie. Przełomowym w życiu i pracy badawczej Janusza Meuszyńskiego był rok 1974. To moment otrzymania stypendium im. Humboldta i możliwość doskonalenia wiedzy oraz warsztatu badawczego u prof. Barthela Hroudy na Uniwersytecie w Monachium, rok ukończenia rozprawy doktorskiej i doktoryzowania się na Uniwersytecie Warszawskim, ale przede wszystkim rok rozpoczęcia własnych wykopalisk, będących realizacją jego ścisłych zainteresowań naukowymi. W dużym stopniu to właśnie dzięki aktywności i wytrwałości Janusza Meuszyńskiego Stacja Archeologii Śródziemnomorskiej UW w Kairze uzyskała koncesję na rozpoczęcie eksploracji cytadeli w Nimrud (starożytne Kalhu), miejsca prestiżowego, badanego wcześniej przez takie znakomitości jak Henry Layard czy Max Mallowan. Meuszyński stanął na czele Polskiej Misji Archeologicznej, kierując przez 3 kolejne sezony (1974-1976) jej pracami wykopaliskowymi i rekonstrukcyjnymi w pałacu Ašurnaṣirpala II, prowadzonymi w ścisłej współpracy z działającymi tam archeologami z Irackiego Departamentu Starożytności. Z wynikami prac pierwszego sezonu wykopaliskowego w 1974 r. pozostaje w bezpośrednim związku temat obronionej w tym samym roku rozprawy doktorskiej Meuszyńskiego – „Rekonstrukcja wystroju wnętrz Pałacu Północno-Zachodniego w Nimrud”. Kolejne dwa sezony wykopaliskowe (1975-1976) i uzyskane efekty (m.in. odkrycie wielu reliefów, lamassum z inskrypcją królewską Tiglatpilesara III, pałacowego magazynu ceramiki) zapowiadały jak najlepiej przyszłość Polskiej Misji Archeologicznej w Nimrud oraz karierę naukową samego Janusza Meuszyńskiego. Niestety jego młode, pełne energii i naukowej pasji życie zostało brutalnie przerwane 23 maja 1976 r. Janusz Meuszyński został zastrzelony w nieznanych do dziś okolicznościach w pobliżu tureckiego miasta Mersin, gdy wracał z trzeciego i jak się okazało ostatniego sezonu wykopaliskowego w Nimrud. Wyniki swych ostatnich prac miał przedstawić za niespełna 2 miesiące na XXIII Rencontre Assyriologique Internationale w Birmingham.Czytelnik polski zna zapewne postać Janusza Meuszyńskiego z bardzo pożytecznej publikacji popularno-naukowej Odkrywanie Mezopotamii, wydanej w 1976 r. w serii „Biblioteka Problemów”, jednak pomimo bardzo krótkiego okresu pracy badawczej pozostawił on po sobie kilka ważnych ściśle naukowych publikacji, które częściowo ukazały się już po jego śmierci:
- Contribution to the Reconstruction of the Northwest Palace in Kalhu, „Études et Travaux” 5 (1971), s. 32-51
- Ther Representations of Four-Winged Genies on the Bas-Reliefs from Aššur-naṣir-apli Times, „Études et Travaux” 6 (1972), s. 27-70
- The Throne-Room of Aššur-naṣir-apli II. (Room B in the North-West Palace at Nimrud), „Zeitschrift für Assyriologie und Vorderasiatische Archäologie” 64, 1/1974, s. 51–73
- Neo-Assyrian Reliefs from the Central Area of Nimrud Citadel, „Iraq” 38/1 (1976), s. 37-43
- Preliminary Report on the First Season of Polish Ezcavations at Kalḫu (Nimrūd) (April-May 1974), Études et Travaux 9 (1976), s. 265-272
- Die Rekonstruktion der Reliefdarstellungen und Ihrer Anordnung im Nordwestpalast von Kalḫu (Nimrūd), Baghdader Forschungen 2, Mainz 1981
Janusz Meuszyński został pochowany w Katowicach, na cmentarzu przy ul. Francuskiej.
Autor biogramu: Marek Stępień
