Karolina (właśc. Karla, bo tej formy imienia używała) Lanckorońska – historyk i historyk sztuki – urodziła się 11 sierpnia 1898 r. w Buchbergu koło Gars, w Dolnej Austrii. Była córką Karola, pełniącego wówczas funkcję Wielkiego Ochmistrza na dworze cesarza Franciszka Józefa I, oraz Małgorzaty z domu von Lichnowsky. Dzięki wpływom ojca zainteresowania Lanckorońskiej już od najwcześniejszych lat nakierowanie były ku historii sztuki i archeologii. W 1920 r. ukończyła gimnazjum i rozpoczęła studia na Uniwersytecie Wiedeńskim. Jej zainteresowania skupiały się wokół sztuki baroku oraz ulubionego malarza – Michała Anioła. Ukończyła studia otrzymując dyplom historyka sztuki. W 1926 r. obroniła doktorat na Uniwersytecie Wiedeńskim. Rozprawa doktorska dotyczyła problemu, dlaczego we fresku Michała Anioła „Sąd Ostateczny” Matka Boska nie wstawia się za wiernymi u Syna. W 1929 r. Lanckorońska przeniosła się do Rzymu, aby poszerzyć swoją wiedzę na temat sztuki włoskiej. Przygotowywała się do habilitacji, a także pracowała dla Polskiej Akademii Umiejętności, kierując działem sztuki. Publikowała również prace naukowe na łamach pism Lwowskiego Towarzystwa Naukowego. Kontakty ze środowiskiem lwowskich akademików oraz śmierć ojca w 1933 r., skłoniły Karolinę Lanckorońską do powrotu do kraju.
Zamieszkała we Lwowie. W latach 1933-1940 pracowała na tamtejszym Uniwersytecie Jana Kazimierza. Prowadziła wykłady z historii sztuki współczesnej. W 1936 r. Karolina Lanckorońska uzyskała habilitację. Tym samym stała się pierwszą kobietą, która habilitowała się na lwowskim uniwersytecie. Okres spędzony we Lwowie był przede wszystkim czasem pracy dydaktycznej i naukowej w towarzystwach naukowych Lwowa, Warszawy i Rzymu. Karolina Lanckorońska zajmowała się ponadto działalnością społeczną, była kuratorką „Koła studentek”. Opiekowała się również majątkiem w Komarnie, który odziedziczyła po ojcu. Z jej funduszy został wyremontowany kościół. Lanckorońska poświęciła się całkowicie pracy i prawdopodobnie świadomie zrezygnowała z zamążpójścia żartując, że została zaślubiona sztuce.
W czasie II wojny światowej była żołnierzem Związku Walki Zbrojnej, porucznikiem Armii Krajowej. Działała również w Radzie Głównej Opiekuńczej. W 1942 r. została aresztowana przez gestapo i uwięziona w obozie w Ravensbrück, w którym przebywała do 1945 roku. Po opuszczeniu obozu udała się do Włoch, gdzie wstąpiła do armii generała Władysława Andersa.
Po wojnie prof. Lanckorońska przebywała na emigracji we Włoszech, zamieszkała w Rzymie. Współorganizowała studia dla demobilizowanych we Włoszech i w Wielkiej Brytanii polskich żołnierzy. W listopadzie 1945 r. podpisała akt fundacyjny Polskiego Instytutu Historycznego w Rzymie. Umożliwił on wydanie 28 tomów roczników „Antemurale”, które były poświęcone dziejom Polski widzianej z Zachodu, 76 tomów źródeł („Elementa and Fontium Editiones”) oraz „Acta Nunciaturae Poloniae”. Od 1951 r. Karolina Lanckorońska była profesorem Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie w Londynie. Razem z bratem Antonim stworzyła Fundusz im. Karola Lanckorońskiego, który w 1967 r. został przekształcony w Fundację Lanckorońskich z Brzezia (z siedzibą we Fryburgu Szwajcarskim, od 1977 r. również w Londynie). Fundacja miała na celu wspieranie polskiej nauki i kultury. Dzięki niej wielu polskich uczonych, w tym także historyków starożytności, uzyskało możliwość otrzymania kilkumiesięcznych stypendiów m. in. do Rzymu. W uznaniu zasług otrzymała doktoraty honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego (1983), Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie w Londynie (1988) i Uniwersytetu Wrocławskiego (1990). 27 maja 1991 r. prof. Karolina Lanckorońska została odznaczona Krzyżem Wielkim Orderu Polonia Restituta. W 1997 r. otrzymała odznaczenie „Al Merito della Repubblica Italiana”. W uznaniu zasług dla Kościoła w 1998 r. Karolina Lanckorońska została uhonorowana przez papieża Jana Pawła II Komandorią Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego z Gwiazdą. W 1994 r. Lanckorońska, jako ostatnia przedstawicielka rodu, przekazała Zamkowi Królewskiemu na Wawelu oraz Zamkowi Królewskiemu w Warszawie odziedziczoną po ojcu unikatową kolekcję obrazów.
Karolina Lanckorońska była autorką opracowań naukowych i artykułów autobiograficznych (m.in. publikowanych w „Tygodniku Powszechnym”) oraz publikacji książkowych, m.in. „Paradiso” Tintoretta (Lwów 1932), Dekoracja malarska kościoła Il Gesu’ w Rzymie (Lwów 1935), Z badań nad loggiami Rafaela (Lwów 1935) czy Studies on the Roman-Slavonic Rite in Poland (Rzym 1961). Jest również autorką Wspomnień wojennych. 22 XI 1939-5 IV 1945. Książka była nominowana do Nagrody Literackiej NIKE 2002 i Nagrody Literackiej imienia Józefa Mackiewicza. Została nagrodzona Nagrodą Historyczną tygodnika „Polityka: 2002. Hrabina Karolina Lanckorońska, ostatnia przedstawiciela rodu Lanckorońskich, zmarła 25 sierpnia 2002 r. w Rzymie, w wieku 104 lat.
Bibliografia biogramu:
L. Kalinowski, E. Orman, Wstęp, [w:] K. Lanckorońska, Wspomnienia wojenne, Kraków 2001, s. 5-13.
https://dzieje.pl/dziedzictwo-kulturowe/zamek-krolewski-na-wawelu-uczci-20-lecie-daru-karoliny-lanckoronskiej (dostęp 10.09.2018)
https://dzieje.pl/aktualnosci/nowa-ekspozycja-kolekcji-lanckoronskich-otwarta (dostęp 10.09.2018)
https://culture.pl/pl/artykul/rzecz-o-karolinie-lanckoronskiej (dostęp 10.09.2018)
https://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/907215,Karolina-Lanckoronska-%E2%80%93-obronczyni-kultury-polskiej (dostęp 10.09.2018)
http://www.bu.kul.pl/karolina-lanckoronska-1898-2002-sylwetka-publikacje-i-dzielo,art_11330.html (dostęp 10.09.2018)
http://www.polskatimes.pl/historia/a/zaslubiona-sztuce-karolina-lanckoronska-ostatnia-z-rodu-lanckoronskich,13357262/ (dostęp 10.09.2018)
http://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/1,96856,378957.html (dostęp 10.09.2018)
Autor biogramu: Anna Kruszyńska
