Urodzony 9 czerwca w Brześciu nad Bugiem, syn Władysława i Marii, nauczycieli. Od 1936 r. w Białymstoku. Po przedwczesnej śmierci ojca, wychowywany przez matkę, organizatorkę tajnego nauczania w Białymstoku po 1939 r., wywiezioną po wojnie na rok w głąb Związku Sowieckiego (pozostawał w tym czasie pod opieką ciotki). W 1955 r. obronił pracę magisterską o powstaniach w Galii w I wieku n.e. napisaną pod kierunkiem Izy Bieżuńskiej-Małowist na Uniwersytecie Warszawskim. W l. 1955-1971 pracował w Instytucie Historii PAN. Z ramienia Instytutu wyjechał po raz pierwszy zagranicę (do Francji i Włoch), gdzie zetknął się z przedstawicielami szkoły „Annales” kierowanej wówczas przez Ferdynanda Braudela, która wywarła znaczący wpływ na jego naukową twórczość. W 1960 r. uzyskał stopień doktora na podstawie rozprawy „Kolonat w Afryce rzymskiej i jego geneza”, opublikowanej w 1962 r. w języku polskim oraz dwukrotnie (w wersjach zmienionych i uzupełnionych) w języku francuskim (1979, 1991). W 1968 r. habilitował się na podstawie rozprawy „Postęp techniczny a problem siły roboczej w rolnictwie starożytnej Italii”, wydanej po włosku w r. 1980. W 1971 r. opuścił IH PAN i znalazł zatrudnienie w Katedrze Archeologii Polskiej i Powszechnej UW, kierowanej wówczas przez Waldemara Chemilewskiego (od 1989 r. w Instytucie Archeologii). W 1979 r. uzyskał tytuł profesora nauk humanistycznych, w 1990 r. został mianowany przez Senat UW profesorem zwyczajnym. W 2003 r. przeszedł na emeryturę, ale nie zarzucił pracy naukowej, formalnie wiążąc się do 2012 r. (a w praktyce do śmierci) z Ośrodkiem Badań nad Antykiem Europy Południowo-Wschodniej, gdzie pełnił funkcje Przewodniczącego Rady Naukowej oraz Kierownika Studium Doktoranckiego (współpraca nieformalna trwała od 1964 r., wtedy z Ekspedycją Archeologiczną UW w Novae). Jego dorobek naukowy stanowi ponad 660 publikacji, w tym 16 monografii w większości wydanych zagranicą. Swoje zainteresowania badawcze dzielił na trzy zakresy tematyczne: 1) Dzieje gospodarcze i społeczne starożytnego Rzymu oraz związana z tym problematyka epigrafiki łacińskiej; 2) Dzieje kontaktów ziem Polski, a szerzej całego Barbaricum środkowoeuropejskiego ze światem śródziemnomorskim; 3) Dzieje zainteresowań światem śródziemnomorskim oraz ziemiami polskimi w starożytności w nauce polskiej oraz zachodnioeuropejskiej (szerszy opis m.in. w autoprezentacji na stronie Instytutu Archeologii UW pod adresem: http://www.archeo.uw.edu.pl/szablon.php?id=216). Był zapraszany do najlepszych uniwersytetów zagranicznych: wykładał jako profesor wizytujący w Padwie w 1983 i 1986 r., jako professeur associé uniwersytetów w Strasburgu (1988 r.) i Paris I Panthéon-Sorbonne (l. 1993-1994). W 1972 r. uczestniczył w owocnej Ekspedycji Archeologiczno-Geofizycznej w Kartaginie. Należał do prestiżowych organizacji: Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Komitetu Nauk o Kulturze Antycznej PAN, Komitetu Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN, Academii Europaea i jako członek korespondent Deutsches Archäologisches Institut i Polskiej Akademii Umiejętności. Zasiadał w kolegiach redakcyjnych wielu periodyków naukowych, m.in. „Meandra”, „Eos”, „Światowita”, „Dialogues d’Histoire Ancienne”, „Palamedes. A Journal of Ancient History” oraz „Archeologii”, z którą był szczególnie związany. Przede wszystkim był jednak wybitnym dydaktykiem, który wypromował dziesiątki magistrów i sześciu doktorów, a wokół siebie stworzył multidyscyplinarną szkołę badawczą, która kształciła kolejne pokolenia badaczy. Do jego uczniów należą m.in. Adam Ziółkowski, Leszek Mrozewicz, Mariusz Mielczarek, Aleksander Bursche, Jerzy Żelazowski, Piotr Jaworski, Renata Ciołek. W 2011 r. uhonorowany Odnowieniem Doktoratu, którego recenzentami byli Edward Dąbrowa, Magdalena Mączyńska, Leszek Mrozewicz, a laudację wygłosił Jerzy Axer. Uroczystość zgromadziła liczne grono wzruszonych przyjaciół, znajomych, studentów i współpracowników z różnych okresów działalności. W tym samym roku został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Wcześniej otrzymał m.in. Nagrodę Naukową Prezesa Rady Ministrów i Medal Uniwersytetu od Rektora UW. Zmarł 28 lutego. Został pochowany na Cmentarzu Służewieckim przy ul. Wałbrzyskiej w Warszawie (linia nr 77, grób nr 38; cmentarna numeracja jest myląca: najlepiej skręcić w linię 52, na jej końcu skręcić w lewo, grób znajduje się po prawej stronie).
Dyczek P., Jerzy Kolendo, „Archeologia”, 62-63, 2011-2012 [wyd. 2014], s. 121-145 (tam też pełna bibliografia prac).
Mrozewicz L., Między Scyllą a Charybdą… Wspomnienie o Profesorze Jerzym Kolendo, „Studia Europaea Gnesnensia”, 10, 2014, s. 433-439.
Uroczystość odnowienia doktoratu Profesora Jerzego Kolendo: Warszawa, 17 października 2011 roku, Warszawa 2011.
Zawadzka A., Wspomnienie o Profesorze Jerzym Kolendo (9 czerwca 1933 – 28 lutego 2014), „Meander” 69, 2014, s. 13-26.
Z.J. Kapera, Profesor Jerzy Kolendo (1933-2014), “Nowy Filomata” XVIII, 2014, 1, s. 3-20
http://www.archeo.uw.edu.pl/szablon.php?id=216 (05.08.2015)
http://www.mpov.uw.edu.pl/pl/thesaurus/osoby/kolendo-jerzy (05.08.2015)
Autor wpisu: Sebastian Rajewicz
