Urodzony 22 grudnia w Cieszynie. Był synem Karola Kotuli, biskupa Kościoła ewangelicko-augsburskiego oraz Anny, córki nauczyciela i poety, Jana Kubisza. W 1945 r. podjął studia na Uniwersytecie Łódzkim. W 1950 r. uzyskał stopnia magistra z filologii klasycznej na podstawie napisanej po łacinie pracy „De inspiratione quid Romanorum poetae elegiaci Augusteae aetatis senserint”, a w 1952 r. z historii na podstawie pracy „Uformowanie się wielkiej własności rzymskiej w Afryce w I-II w. n.e.” pod kierunkiem Józefa Wolskiego, z którym łączyły go przez następne pół wieku więzy serdecznej przyjaźni. W 1952 r. wraz ze swoim Mistrzem przeniósł się do Wrocławia. Z Uniwersytetem Wrocławskim pozostał związany do emerytury w 1994 r. W 1960 r. obronił rozprawę doktorską „U źródeł afrykańskiego separatyzmu” napisaną pod kierunkiem Józefa Wolskiego. Pięć lat później uzyskał habilitację na podstawie rozprawy „Zgromadzenia prowincjonalne w rzymskiej Afryce Północnej”, wydaną po francusku w r. 1968. W 1974 r. uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, zaś w 1983 r. profesora zwyczajnego. W l. 1985-1994 piastował stanowisko kierownika Zakładu Historii Starożytnej, a równolegle – między 1987 a 1990 r. – Dyrektora Instytutu Historycznego. Jego dorobek naukowy stanowi 15 książek, blisko 140 artykułów, kilkadziesiąt haseł encyklopedycznych i recenzji. Jego zainteresowania badawcze obejmowały 1) dzieje rzymskiej Afryki Północnej, której, poza dysertacjami doktorską i habilitacyjną, poświęcił jeszcze 4 książki (w tym popularyzatorskie) i wiele artykułów; 2) późny antyk, w tym szczególnie badania nad III wiekiem, któremu poświęcił słynną książkę „Kryzys III wieku w zachodnich prowincjach Cesarstwa Rzymskiego” (1992 r.), a także prace „Cesarz Klaudiusz II i bellum Gothicum” (1994 r.) i „Aurélien et Zénobie: L’unité ou la division de l’empire” (1997 r.; wersja polska w 2006 r.); 3) historiografię antyczną („Barbarzyńcy i dworzanie. Rzym a barbarzyńcy w dworskiej literaturze późnorzymskiej” wyd. w 2005 r. nakładem Polskiej Akademii Umiejętności). Należał do prestiżowych polskich organizacji naukowych: Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, Polskiego Towarzystwa Historycznego, Polskiego Towarzystwa Filologicznego, Komitetu Nauk o Kulturze Antycznej PAN, Polskiej Akademii Umiejętności. Uznanie na arenie międzynarodowej przyniosła mu książka „Les principales d’Afrique. Étude sur l’élite municipale Nord-Africaine au Bas-Empire Romain” (1982 r.). Dzięki niej został zaproszony do współpracy w ramach słynnej Commission d’Afrique du Nord e la Société des Savants oraz do opracowania kilkunastu haseł do „Prosopographia Imperii Romani”, wydawanej w Berlinie od końca XIX wieku. Ponadto jako wybitny epigrafik redagował czasopismo „L’Année Épigraphique” oraz zasiadał w zarządzie Association Internationale d’Épigraphie Grecque et Latine z siedzibą w Genewie i Rzymie. Wypromował kilkudziesięciu magistrów i kilkunastu doktorów, określił profil badawczy wielu polskich uczonych, którzy kontynuują zapoczątkowane przez niego studia. W 2006 r. został wyróżniony doktoratem honoris causa przez Senat Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Uroczystość odbyła się w marcu 2007 r. na Uniwersytecie Wrocławskim. Laudację wygłosił Leszek Mrozewicz. Kwiaty i gratulacje profesor odebrał już domu. Zmarł 4 maja. Został pochowany na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie (al. 12, nr rzędu 1, nr grobu 17).
Buzek A., Kotula Karol, w: PSB, t. 14, s. 501-502.
Łoś A., Tadeusz Kotula (1923-2007), a versatile historian, „Palamedes. A Journal of Ancient History”, 2, 2007, s. 7-10.
Mrozewicz L., Laudacja wygłoszona na wręczeniu doktoratu honoris causa UAM w Poznaniu Prof. dr. hab. T. Kotuli, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, 62, 2, 2007, s. 275-277.
Nawotka K., Wspomnienie o śp. Profesorze Tadeuszu Kotuli, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, 62, 3, 2007, s. 401-403.
Pawlak M., Uroczystość wręczenia doktoratu honoris causa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Profesorowi Tadeuszowi Kotuli – Wrocław 13 III 2007 r., „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, 62, 2, 2007, s. 273-275.
Autor wpisu: Sebastian Rajewicz
