Tadeusz Zieliński urodził się 14 września 1859 roku w Skrzypczyńcach. Szybko osierocony przez matkę, przeprowadził się z ojcem do Petersburga, gdzie do dziesiątego roku życia kształcił się w domu pod kierunkiem ojca, który rozbudził w nim zamiłowanie do języka łacińskiego i francuskiego, a także kult Mickiewicza. W tym też czasie rozwinął się charakterystyczny także dla działalności naukowej Zielińskiego rys emocjonalnej i nieco egzaltowanej pobożności. Dopiero w 1869 roku młody Tadeusz został zapisany do niemieckiego gimnazjum św. Anny. Wybór tej szkoły wiązał się z niechęcią ojca przyszłego uczonego do wysłania go do szkoły rosyjskiej. W 1873 roku Tadeusz został osierocony przez ojca, który umarł po ciężkiej chorobie. Wcześniejsza utrata przez niego pracy oraz koszty związane z chorobą wpędziły rodzinę w znaczne kłopoty finansowe. Sam Zieliński wspominał, że sytuacja była tak zła, że nie stać było na zakup najpotrzebniejszych książek, a podstawowym źródłem wiedzy były odpowiedzi przepytywanych przed nim kolegów. Po śmierci ojca prawnym opiekunem Tadeusza został jego stryj, jednak kontakty między nimi nie były dobre i uległy zerwaniu w 1875 roku. Od tego czasu Zieliński musiał utrzymywać się sam, głównie z korepetycji. Rok później, po zdanej maturze, Tadeusz uzyskał stypendium rządowe i w październiku wyjechał do Lipska studiować filologię klasyczną. Te miesiące spędzone w niemieckich uniwersytetach stały się podstawą jego postawy naukowej. Studia lipskie zostały ukoronowane uzyskaniem doktoratu z filologii klasycznej na podstawie pracy o ostatnim okresie II wojny punickiej. Studium to, oceniane później przez samego autora jako „młodzieńcze dzieło”, uzyskało pozytywną ocenę samego Theodora Mommsena.
Następnie Zieliński uzyskał dwuletnie stypendium profesorskie, przedłużone potem o rok. W tym czasie uzupełniał swoje wykształcenie m.in. w Monachium, Wiedniu, Rzymie i Neapolu. Jako ciekawostkę można wspomnieć, że w tym ostatnim mieście powstała jedyna stricte archeologiczna praca badacza. Do Rosji powrócił w 1882 i rok później zdał egzamin magisterski, który w rosyjskim systemie kształcenia był odpowiednikiem stopnia naukowego doktora. Następnie zaczął wykładać na uniwersytecie petersburskim, zachowując przy tym etat w gimnazjum św. Anny, który pomogli mu zdobyć dawni znajomi. Wkrótce rozpoczął starania o uzyskanie rosyjskiego doktoratu, który odpowiadał dzisiejszej habilitacji. Podstawą było studium o strukturze komedii staroattyckiej wydane także u Teubnera. Praca ta została jednak odrzucona przez macierzysty uniwersytet w Petersburgu i ostatecznie w 1886 roku Tadeusz Zieliński uzyskał ten stopień naukowy na niemieckojęzycznym uniwersytecie w Dorpacie. Rok później Zieliński został profesorem nadzwyczajnym w Petersburgu obejmując katedrę literatury greckiej. Przeszedł wszystkie stopnie kariery akademickiej, także administracyjnej (pełnił m.in. funkcję dziekana Wydziału Historyczno-Filozoficznego) odgrywając pewną rolę w dyskusjach o kształcie rosyjskiego szkolnictwa wyższego i w 1916 roku przeszedł na emeryturę.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Uniwersytet Warszawski złożył Zielińskiemu propozycję objęcia katedry filologii klasycznej, którą ten chętnie przyjął. Uczony wspomina w swojej autobiografii, że zaproponowano mu katedrę już w 1918 roku i było jedną z pierwszych oficjalnych decyzji nowopowstałej uczelni odrodzonego państwa. Nominacja nastąpiła 23 stycznia 1920 roku, ale na stałe Zieliński przeniósł się do Warszawy dwa lata później. W wygłoszonym 22 kwietnia 1920 roku wykładzie inauguracyjnym z pewnym patosem stwierdził, że „jeśli Warszawa woła, to żaden Polak nie może pozostać głuchym na to wołanie”.
Tadeusz Zieliński szybko stał się niekwestionowanym autorytetem w polskiej humanistyce okresu międzywojennego. Częste wyjazdy zagraniczne i prezentowanie polskiej nauki podczas międzynarodowych kongresów spowodowało, że Zieliński stał się najbardziej rozpoznawalnym polskim badaczem świata starożytnego. Wysoka ranga jako uczonego znalazła odzwierciedlenie w wielu honorach nadawanych mu przez polskie i zagraniczne instytucje naukowe. Doktoraty honoris causa nadały mu uniwersytety w Moskwie (z okazji dwudziestopięciolecia pracy naukowej), Atenach, Groningen, Oxfordzie, Wilnie, Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Lwowie, Brnie morawskim, Paryżu i Brukseli. Był członkiem wielu akademii nauk, m.in. bawarskiej, brytyjskiej i Academia dei Lincei w Rzymie. Otrzymał także honorowe obywatelstwo greckich Delf.
Zieliński przeszedł na polską emeryturę w 1935 roku, ale otrzymał tytuł honorowego profesora Uniwersytetu Warszawskiego, co umożliwiło mu dalsze prowadzenie wykładów. Po wybuchu II wojny światowej i utracie mieszkania, biblioteki i rękopisów ukończonych prac podczas oblężenia przez Niemców Warszawy, wyjechał 11 listopada 1939 roku do bawarskiej miejscowości Schondorf am Ammersee, gdzie mieszkał jego syn Feliks. Początkowo celem podróży Zielińskiego były wówczas jeszcze neutralne Włochy, a dokładniej Rzym i Hospicjum św. Stanisława, gdzie Zieliński z córką Weroniką zamierzali się zatrzymać. Dotarcie tam okazało się niemożliwe. Podczas pobytu w Schondorf Zieliński ukończył dzieło swojego życia, czyli dwa ostatnie tomy cyklu Religie świata antycznego dotyczące religii cesarstwa rzymskiego oraz chrześcijaństwa antycznego.
Tadeusz Zieliński umarł 8 maja 1944 roku i został pochowany w Schondorf.
Autor: Andrzej Gillmeister
